Gevangen: Lion

Foto: Yellow.Cat
Bron: http://www.flickr.com/photos/9084427@N07/1622849175 

En daar is 'ie dan, tegenover mij op mijn bureau en onder mijn vingers op toetsenbord en muis: Lion, de nieuwste telg uit de familie van Apple's besturingssystemen. Begin deze week gevangen en geïnstalleerd.

En? Was dat installeren echt zo makkelijk als je eerder beweerde?
Ja. Lion download je gewoon uit de Mac App Store. Het duurt even voordat je de grote download binnen hebt, en dan kun je aan de slag. Lion installeert eerst een hulpprogrammaatje. Vervolgens ben je na een paar muisklikken en een poos wachten (een half uur in mijn geval) een compleet besturingssysteem verder.

Dus toch nog een paar muisklikken?
Daar valt niet aan te ontkomen. Maar het stelt niets voor. Je moet kiezen waar je Lion wilt installeren, en je wachtwoord opgeven dat je altijd bij het installeren van programma's op je Mac moet invoeren. Als de installatie dan gereed is, controleer je je (registratie)gegevens en dan is het klaar. That's it. Meer kan ik er niet van maken.

Echt niet?
Nou ja, een beetje dan. Natuurlijk kun je het jezelf moeilijker maken. Ik heb Lion geïnstalleerd over mijn huidige besturingssysteem heen. En dat is de kortste klap. Maar vóór die tijd is wel heel raadzaam een back-up te maken van je huidige documenten en je TimeMachine-backup nog eens uit te proberen. Je kunt de download van Lion voor het installeren aan kopiëren en bewaren, mocht je Lion op een andere Mac willen installeren en niet weer de hele hap willen downloaden. Je kunt zelfs van de download installatie-DVD branden of installatie-USBstick maken.

Bevalt Lion tot nu toe?
Ja hoor. Het is even wennen allemaal. Het ziet er hier en daar iets anders uit, er zijn allemaal nieuwe functies om je eigen te maken. Te veel om op te noemen, eigenlijk. Zo hoef je nooit meer tussentijds op te slaan (auto-save), kun je terug in de tijd bladeren in je documenten terwijl je eraan werkt (versions), of gaat het programma op dat punt verder waar jij het hebt afgesloten (resume). Een en ander is wel afhankelijk van de software-bouwers die deze mogelijkheden van Lion in hun eigen software moeten inpassen. Natuurlijk is de Apple software hier helemaal klaar voor. Er zijn gebaren op muis of trackpad om af te leren en aan te leren. Trouwens, wist je dat Lion het veiligste besturingssysteem van het moment is? En dan dat scrollen, hè.

Ja, hoe zit dat eigenlijk met het scrollen?
In Lion is het scrollen omgedraaid. Dat wil zeggen, wil je in een website naar beneden toe, dan moet je je vinger juist omhoog bewegen. Alsof je de tekst wegdrukt. Net als in iOS, het besturingssysteem voor iPhone/ iPod Touch en iPad. Er zitten veel meer snufjes uit iOS in Lion: zo kun je je programma's beheren op eenzelfde openingsscherm met icoontjes als in iOS (Launchpad), zijn de schuifbalken weg, krijg je de accenten op de klinkers door de toetsen ingedrukt te houden, of worden programma's schermvullend weergegeven.

Ik heb het al door. Jij bent dik tevreden.
O, zeker. En het leuke is, er valt nog een hoop te ontdekken. Nu begint het echte temmen pas ...

Meer weten?
- MacWorld heeft een uitgebreid dossier over Lion, de functies, en het installeren

Vakantie

Uit: Calvin and Hobbes. Weirdos from another planet, Warner (1990)
(klik op de foto voor een vergroting)

En dan is mijn vakantie nog maar net begonnen ...

Muze op Maandag: Antiek toerisme

Onderdeel van een muurschildering (1893-1895) van Reclair
in de Statenzaal van het Provinciehuis in Leeuwarden
(foto Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie)

Het is weer vakantietijd. Rome stroomt vol met nog meer toeristen dan anders. Bijna tweeduizend jaar gelden verwelkomde Rome ook al toeristen. Toeristen uit alle delen van de wereld, waaronder ook uit Friesland. Muze op Maandag reist met de Friese toeristen mee.

De toeristen uit Friesland zijn twee Friese koningen: Verritus en Malorix. Zij brachten in 58 n. Chr. Rome een bezoek. Hoe dat zo kwam? Het zit zo. In 58 n. Chr. wilden de Friezen zich vestigen aan de vruchtbare Rijnoevers die vanaf 47 n. Chr. de grens (limes) vormden met het Romeinse Rijk. Omdat de plaatselijke Romeinse aanvoerder dit niet toestond, vertrokken twee Friese koningen (Verritus en Malorix) naar Rome om keizer Nero te vragen.

Ze [dat is: Friezen] hadden al huizen gebouwd en akkers ingezaaid en ze gedroegen zich alsof ze de grond al generaties in bezit hadden, toen [generaal] Dubius Avitus ze dreigde Romeinse troepen te zullen inzetten als de Friezen niet zouden terugkeren naar hun oorspronkelijke woongebied. Ze zouden zich ook tot de keizer [Nero] kunnen wenden om een nieuwe vestigingsplaats toegewezen te krijgen. Avitus wist Verritus en Malorix ertoe te bewegen voor het laatste te kiezen. En ze gingen op weg naar Rome.

In afwachting van het moment waarop ze daar door Nero, die door andere bezigheden in beslag werd genomen, zouden worden ontvangen, brachten ze een bezoek aan het theater van Pompeius, een van de plekken die men altijd aan barbaren liet zien om hun een indruk te geven van de majesteit van het volk. Terwijl zij daar wat doelloos rondhingen (in de voorstelling waren zij immers niet geïnteresseerd, want zij begrepen er niets van) en allerlei vragen stelden over wie daar zaten, wat het verschil was tussen de diverse rangen, wie tot de ridderstand en wie tot de senatorenstand behoorde, zagen ze een paar figuren in buitenlandse kledij onder de senatoren zitten. 

Ze vroegen wie dát dan wel waren. Toen men hun verteld had dat die eer te beurt viel aan afgevaardigden van volken die zich onderscheidden door hun militaire kwaliteiten en hun nauwe banden met Rome, riepen ze luidkeels dat er geen enkel volk op aarde was dat zo goed kon vechten en zo trouw en betrouwbaar was als de Germanen, en ze liepen naar beneden en gingen zitten tussen de senatoren. Het publiek reageerde welwillend: men beschouwde het als een authentieke impulsieve daad en een gezonde vorm van rivaliteit. Nero beloonde hen allebei met het Romeinse burgerrecht, maar hij gaf de Friezen wel het bevel het gebied [de Rijnoever] te ontruimen. Toen dezen dat bevel naast zich neerlegden, zorgde een plotselinge aanval van de ruiterij van de hulptroepen ervoor dat ze wel moesten. Zij die al te koppig verzet hadden geboden, werden gevangen genomen of gedood.

(Tacitus, Annalen, 13.54; vertaling: M.A. Wes)

Het verhaal is opgetekend door de Romeinse geschiedschrijver Tacitus (55 - 116/120). Zijn tijdgenoot, de Romeinse geschiedschrijver Suetonius (70 - 150), geeft in zijn werk een variant op de hier bovengenoemde anekdote. Suetonius heeft het in zijn versie niet over een gezantschap van Friezen maar van Germanen in het algemeen, en het gezantschap vindt eerder plaats, namelijk ten tijde van de regeerperiode van keizer Claudius (41 - 54 n. Chr.), zonder dat Suetonius daarbij een specifiek jaartal noemt:

Hij [keizer Claudius] gaf toestemming aan gezanten uit Germanië om plaats te nemen in het voor senatoren bestemde vak in het theater, diep onder de indruk als hij was van hun ongecompliceerde en tegelijk fiere houding. Men had hen namelijk naar hun plaatsen gebracht in het gedeelte dat voor het volk bestemd was, maar toen zij Parthen en Armeniërs zagen zitten tussen de senatoren, waren zij zonder enige aarzeling naar diezelfde plaatsen gegaan, waarbij zij duidelijk hoorbaar verklaarden dat hun moed en hun positie in het geheel niet onderdeden voor die van hen.

(Suetonius, De vita Caesarum, Divus Claudius 25.4; vertaling: D. den Hengst)

Meer weten?
- het theater van Pompeius

E-resources 'uitlenen' in de bibliotheek

Pagina uit het artikel over het schrijfplankje van Tolsum
via Cambridge Journals Online (klik op de foto voor een vergroting)

Feest bij Cambridge Journals Online: tijdelijk zijn alle wetenschappelijke tijdschriften uit de periode 2009 - 2010 gratis online te raadplegen. Dat las ik een paar dagen geleden in dit bericht op de website eReaders.nl.

Ongelooflijk hoeveel wetenschappelijke kennis er slechts een paar muisklikken van je verwijderd ligt. En dan is Cambridge Journals Online (CJO) nog maar één van de uitgevers of verzamelplaatsen waar je toegang hebt tot deze e-resources, of dit nu tijdschriften, proefschriften of e-boeken zijn. Voor de meeste tijdschriften heb je een abonnement op het betreffende tijdschrift nodig, maar er komt ook steeds meer beschikbaar via Open Access. Zo stelde de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) recentelijk al een miljoen euro beschikbaar om wetenschappelijke tijdschriften gratis toegankelijk te maken.

Voor het ontsluiten van deze tijdschriften (gratis of niet) is een rol voor de bibliotheken weggelegd. De (universiteits)bibliotheken hebben meestal abonnementen op de elektronische tijdschriften en stellen deze via je lidmaatschap van die bibliotheek ook beschikbaar. Zoals straks ook Tresoar. In Tresoar werken we nu hard achter de schermen om een toegang tot dergelijke e-resources gereed te maken voor de klanten van Tresoar. Met lenernummer en wachtwoord van Tresoar heb je via de website van Tresoar op elk moment van de dag toegang tot al die kennis.

Ik ben hier erg enthousiast over. In mijn studietijd heb ik veel plezier gehad van een dergelijke toegang via de universiteit, en het is plezierig bij te dragen aan het opzetten van deze nieuwe digitale dienstverlening van Tresoar. Het past prima in de kerntaken van de bibliotheek, namelijk het beschikbaar stellen van informatie. Maar dan wel aangepast aan het huidige internet-tijdperk waarin informatie altijd en overal beschikbaar is. Thuisgebruik van je collectie, dus.

Terug naar Cambridge. De gratis toegang tot Cambridge Journals Online (CJO) wilde ik graag even proberen. En ik wist precies met welk artikel. Namens Tresoar ben ik nauw betrokken geweest bij nieuw onderzoek naar de tekst in het schrijfplankje van Tolsum. Dit onderzoek is gepubliceerd in Journal of Roman Studies (Cambridge University Press). De papieren versie van dit tijdschrift staat bij de Buma Bibliotheek op de plank; nu kan ik zijn elektronische broertje eens bekijken.

Emptio Bovis Frisica: the ‘Frisian Ox Sale’ Reconsidered

A. K. Bowman,R. S. O. Tomlin and K. A. Worp (2009).

Journal of Roman Studies,
Volume 99, November 2009 pp 156-170

http://journals.cambridge.org/abstract_S0075435800000113

Probeer zelf maar eens. Maar doe dit wel vóór 30 augustus, want daarna doet CJO de deur weer op slot.

Meer weten?
- Cambridge Journals Online is ook geoptimaliseerd om op smartphones te raadplegen

Gespot: Lion

- En? Wat is er?

- Kom eens kijken. Hier, neem de verrekijker. Zie je dat daar?

- Waar? Wacht eens even, ik zie wat. Ja, ik zie het nu scherp.

- En? Wat zie je?

- Ik zie een leeuw in Safari.

- Precies!

Vanaf vandaag beschikbaar in de Mac App Store: Mac OS Lion, de nieuwste versie van het besturingssysteem van Apple. Hoe laat Apple de hekken open zet, is nog niet duidelijk: het tijdstip van 14.30 u. Nederlandse tijd wordt al genoemd. Ik denk dat het vandaag druk zal worden op de servers van Apple.

- En nu? 

- Kom, we gaan een leeuw vangen.

* Update: 20 juli, 14.37 u.: en daar is 'ie, te downloaden uit de Mac App Store: Lion

Muze op Maandag: waar blijft de Zon?

Buste van de god Helius/ Zon
Bron: Wikimedia Commons

Het wil nog niet echt vlotten, deze zomer. Kou, regen, windstoten, en vooral geen zon. Uit de klassieke mythologie is een episode bekend waarin de zon (of: de Zon) zich niet laat zien. Muze op Maandag laat er licht op schijnen.

We lezen het voorval terug bij de Romeinse dichter Ovidius (43 v. Chr. - 17/ 18 n. Chr.) in zijn monumentale werk de Metamorphosen (Gedaanteverwisselingen). In de Metamorphosen vertelt Ovidius de schepping van de wereld tot aan Ovidius' eigen tijd aan de hand van ongeveer 250 verhalen waarin een gedaanteverwisseling voorkomt.

Over de Zon schrijft Ovidius (Ovidius, Metamorphosen, II, 23-30):

                    Daar, gehuld in purperrode mantel,
en op een zetel stralend van smaragden zat de Zon.
En links en rechts stonden de Dag, de Maand, het Jaar, de Eeuwen,
de Uren, met gelijke ruimte opgesteld,
de nieuwe Lente stond er, met fraai omkranst met bloemenranken,
en naakt stond daar de Zomer, graanguirlandes in haar arm,
en daarnaast stonden Herfst, besmeurd door platgetrapte druiven,
en Winter, ijzig koud, de witte haren wild en ruig.

De Zon heeft ook een zoon: Phaëthon, ofwel 'de lichtende'. Phaëthon mag voor een keer de zonnewagen  van zijn vader rijden, maar het gaat mis. Phaëthon kan de paarden van de zonnewagen niet in bedwang houden en zet de aarde in vuur en vlam. De aarde roept de hulp in van oppergod Jupiter en Jupiter schiet Phaëthon uit de zonnenwagen waarna Phaëthon dood neervalt. De Zon treurt om het verlies van zijn zoon en wil niet meer schijnen:

De Zon, Phaëthons vader, is reeds al die tijd verstoken
van glans en lijkt in rouwkledij veel meer zoals hij is
bij zonsverduistering. Hij haat zichzelf, zijn gloed, zijn daglicht,
denkt slechts aan zijn verdriet, mengt zijn verdriet met razernij
en biedt de wereld zijn ontslag aan: ''t is genoeg,' zo zegt hij,
[ ... ]
                                 Alle goden vormen om de Zon
een kring en smeken hem om alsjeblieft niet alles duister
te maken. Jupiter biedt zelfs excuus aan voor het werpen
van bliksems, maar als opperheerser weet hij ook te dreigen.
Dan spant de Zon zijn dolle en nog steeds heel schichtige
paarden weer in en zweept er fel op los, bedroefd en razend,
want in zijn razernij verwijt hij hun Phaëtons dood.

(Ovidius, Metamorphosen, II, 381-400; vertaling: M. d'Hane-Scheltema)

Op de uitkijk voor Lion

Foto: VancityAllie
Bron: http://www.flickr.com/photos/30691679@N07/2910519025

- Wat doe je met die verrekijker?

- Ik sta op de uitkijk.

- Waarvoor dan?

- Voor een leeuw.

- Een leeuw?

- Ja.

- O. Zal ik je gezelschap houden?

- Kom erbij zitten.

Het kan niet lang meer duren voordat de nieuwste versie van Apple's besturingssysteem Mac OS X uitkomt. Sterker nog, de release staat voor de maand juli aangekondigd. Maar wanneer precies?

De Apple-wereld kijkt met veel interesse uit naar Lion, de (bij)naam van versie zeven van Mac OS X. Ditmaal hebben de techneuten van Apple veel functies uit het besturingssysteem van iPhone/ iPod Touch en iPad (iOS) vertaald naar de Mac. Dat betekent onder andere dat de bediening van de computer veel meer via multitouch-bewegingen gaat op trackpad (Magic of niet) of op Magic Mouse. Het is een interessante stap van het naar elkaar toegroeien van desktopcomputer en handheld device.

En dat is nog maar één van de vele nieuwe handigheidjes en slimmigheidjes van Lion. Ook interessant is bijvoorbeeld de manier waarop Apple het besturingssysteem aan de man brengt. Wil je Lion aanschaffen, dan hoef je niet naar de winkel om de hoek te fietsen of bij de brievenbus op de postbode te wachten voor je schijfje. Lion download èn installeer je gewoon met een klik van de muis of een tik op je trackpad uit de Mac App Store. Heel makkelijk allemaal.

En in afwachting van al dat moois gonst het van geruchten voor een mogelijke releasedatum. De laatste geruchten spreken van aankomende donderdag of vrijdag, gelijk met het verschijnen (?) van nieuwe modellen. Het zou zo maar kunnen.

- En, heb je je leeuw al gezien?
- Nee, nog niet. Zelfs niet als ik met mijn verrekijker de verre velden van het Internet afspeur.
- Over een paar dagen weer?
- Gaan we doen.

Inleverdag op de bibliotheek

Foto: Loozrboy
Bron: http://www.flickr.com/photos/loozrboy/2973774796

Stel je voor: een bibliotheek waarin een keer per jaar alle boeken zijn teruggebracht en op de planken staan. Leners halen hun huis overhoop op zoek naar de geleende boeken en leveren deze boeken vervolgens in. En bij een kastcontrole in de bibliotheek staan alle boeken in de kast.

Dit was gisteren het geval in het documentatiecentrum van school. Nog een week en dan is het vakantie, en het is de gewoonte van school aan het eind van het schooljaar alle boeken weer te verzamelen in het documentatiecentrum. Inleverdag, zeg maar.

En, ging dat goed? Ja, prima zelfs. Vorige week hadden de leerlingen uit de lagere groepen de boeken ingeleverd en gisteren was het de beurt aan de hogere groepen. In groepjes kwamen de leerlingen langs en legden hun boeken op de stapel. Via Educat-B, het uitgifte- en beheersysteem dat de school gebruikt, hebben we lijsten uitgedraaid met een overzicht van alle uitgeleende materialen, en toen was het een kwestie van boeken innemen, afboeken en afvinken op de lijst. En natuurlijk terugplaatsen op de goede plek in de kast.

Was alles terug? Ja en nee. Alle boeken waarvan een uitlening was geregistreerd, hebben we weer ontvangen. Probleemloos. Maar uit de kastcontrole kwam naar voren dat er helaas toch enkele titels ontbraken. Maar goed, dat is ook niet zo verwonderlijk: boeken kunnen in al die jaren gewoon een keer zoek raken.

Ik heb het documentatiecentrum nog nooit zo vol met boeken gezien. En nu op naar het nieuwe schooljaar waarin we weer veel boeken gaan uitlenen. Het documentatiecentrum is er klaar voor.

Latijnse spreuken voor een tovenaarsleerling

Accio!

Wie binnen een tel weet wat er wordt bedoeld, heeft een goede kennis van Latijn of één van de zeven boeken over de tovenaarsleerling Harry Potter thuis in de boekenkast staan. Het kan je niet ontgaan zijn: over ruim een uur is de allerlaatste bioscoopfilm over de tovenaarsleerling in een speciale voorpremière in menig bioscoop te zien: Harry Potter and the Deathly Hallows. Part 2.

Auteur van de boeken over Harry Potter, J.K. Rowling, heeft duidelijk iets met Latijn. Neem alleen al de vele toverspreuken, soms in onberispelijk Latijn, dan wel een creatieve samenstelling met Latijnse componenten. Zelfs Klassiek Grieks is niet veilig voor J.K. Rowlings toverspreuken. Het zeer wetenswaardige blog About.com Ancient/ Classical History van N.S. Gill plaatste vandaag een eerder gemaakt overzicht van alle Latijnse spreuken uit het zesde deel (Harry Potter en de Halfbloed Prins) van de boekenserie.

Lumos!

Meer weten?
- een overzicht van alle toverspreuken uit de boeken over Harry Potter

Muze op Maandag: Atlantis

Foto: NASA's Marshall Space Flight Center
Bron: http://www.flickr.com/photos/28634332@N05/4733258730 

Op dit moment draait de Space Shuttle Atlantis op 355 kilometer hoogte zijn laatste rondjes om de aarde. De shuttle is genoemd naar het mythische eiland Atlantis. Muze op Maandag vraagt zich af: waar komt de mythe van Atlantis vandaan?

Bij de filosoof Plato. In twee dialogen van Plato lezen we deze oudste filosofische utopia die we kennen: in de dialoog Timaios en de dialoog Kritias. Beide dialogen zijn mogelijk de laatste dialogen die Plato heeft geschreven. In de Timaios lezen we Plato's visie op de compositie van de wereld. Een van de discussiepartners in de Timaios is Kritias. Kritias geeft in de Timaios al een voorproefje van Atlantis, waarna hij in de dialoog Krititas uitgebreid over Atlantis vertelt en Athene en Atlantis tegen over elkaar zet. Aardig detail is dat de geschiedschrijver vijfde-eeuwse geschiedschrijver Herodotus de Atlantische Oceaan nog vóór Plato noemt.

Atlantis was een eiland, 9000 jaar vóór het Athene van Plato. De Atheense staatsman en dichter Solon (ca. 640 - ca. 560) zou de verhalen over Atlantis gehoord hebben van een priester uit Saïs tijdens een bezoek aan Egypte. Het was een groot en welvarend eiland, groter dan Azië en Afrika samen. De heersers over Atlantis wilden het rijk uitbreiden, maar zij werden door het Atheense leger verslagen als straf voor zedenverval van de inwoners van Atlantis. Kort hierna zinkt het eiland met aardbevingen en overstromingen in de Oceaan weg.

In de woorden van Plato:

Die oceaan (dat is: Atlantische Oceaan) was destijds namelijk bevaarbaar: voor de monding die jullie, in jullie taal (dat is: het Grieks), de Zuilen van Herakles noemen, lag een eiland. Vanaf dat eiland, dat groter was dan Libië en Azië bij elkaar,kon de reiziger van toen oversteken naar de andere eilanden ... Op dat eiland Atlantis hadden koningen een grote en wonderbaarlijke macht gevestigd. Zij beheersten heel het eiland, vele andere eilanden en delen  van het continent. Hun heerschappij reikte zelfs tot onze streken, ze hadden het voor het zeggen in Libië tot aan Egypte toe en in Europa tot Tyrrenië. Die macht verzamelde op een gegeven moment al haar krachten in een poging om in één klap jullie land, ons land (dat is: Egypte) heel het gebied aan deze kant van de monding te beknechten ... Maar in later tijd waren er zware aardbevingen en overstromingen. Er kwam één gruwelijke dag en nacht waarop jullie complete strijdmacht (dat is: Atheense leger) door de aarde werd verzwolgen, terwijl tegelijk het eiland Atlantis door de zee werd verzwolgen en verdween.

(Plato, Timaios, 24E - 25D; vertaling: Hans Warren, Mario Molegraaf)

Eindelijk! Mijn eigen favicon

Kijk, dit is leuk. Sinds een klein uur heb ik mijn eigen favicon toegevoegd aan mijn blog. De favicon: dat heel kleine plaatje aan het begin van je webadres in de adresbalk van je browser. Tot voor kort gebruikten wij, Bloggers, allemaal hetzelfde oranje 'B'tje'. Echt heel spannend vond ik dat B'tje nu ook niet. Zou het niet mooi zijn als je daar je eigen favicon kan hebben?

Dat kan dus. Via dit bericht van het blog Mijns Inziens van Edwin Mijnsbergen over de nieuwe gebruikersinterface van Blogger kwam ik het minilogo op het spoor. De nieuwe interface was al in maart aangekondigd, en nu is het mogelijk de interface zelf uit te proberen in Blogger in Draft, de proeftuin van Blogger. De interface ziet er erg goed uit. + 1, zeg maar. Er is weinig gewijzigd aan de functionaliteit. Het zijn vooral de knoppen die op een andere plekken zitten, maar even hier en daar klikken, en je vindt zo je weg.

Onder het klikken van die knoppen stuitte ik op de mogelijkheid een favicon toe te voegen. En ook al is het eigenlijk een plaatje van niks, ik heb direct een eigen favicon uitgezocht en geüpload (een foto van de achterkant de tabula cerata van Tolsum). Probeer zelf maar. Ga naar 'indeling' en het gadget om je eigen favicon toe te voegen, kan je niet ontgaan. Het aparte bestandsformaat voor een favicon (*.ico) is niet nodig: mijn *.jpg accepteerde Blogger ook. Belangrijk is wel: je favicon moet een op de pixel nauwkeurig vierkant zijn.

Meer weten?
- uitgebreide instructies om je eigen favicon aan je blog toe te voegen

Prijsboeken: traditie is springlevend

Fragment van de oorkonde van een prijsboek uitgereikt op 10 juli 1854
(foto Tresoar; collectie Tresoar) Klik op de foto voor een vergroting

Daar zit je dan. Zenuwachtig schuif je wat op je stoel heen en weer. En net als je denkt dat de schooldiploma's echt uitgereikt gaan worden, komt je docent klassieke talen naar voren. Met twee boeken en twee tijdschriften in zijn hand. En een grote glimlach om zijn mond. Prijsboeken!

De diploma's zijn uitgereikt, en daarmee ook de prijsboeken van dit jaar. Het Nederlands Klassiek Verbond (NKV) en de Vereniging Vrienden van het Gymnasium geven leerlingen met de hoogste eindscore voor de vakken Grieks en Latijn ieder een prijsboek met oorkonde en een prijsabonnement op het tijdschrift Hermeneus. Hiermee sluiten NKV en de Vrienden aan bij een oude traditie.

Deze traditie vindt haar oorsprong in de tijd van de Latijnse Scholen (1575 - 1876). Om leerlingen van deze scholen extra te stimuleren werden tweemaal per jaar de zogenoemde prijsboeken uitgereikt aan de twee beste leerlingen. Veelal zijn het (sier)boeken met veel gouden letters op de omslag. Vanaf 1845 raakte het uitreiken van prijsboeken in verval. Tresoar heeft een aantal van deze prijsboeken in de collectie. Vaak zijn de oorkonden al weggesneden maar het exemplaar op de foto heeft zijn oorkonde nog steeds.

Vanuit de afdeling Friesland van het NKV distribueer ik de prijsboeken en de prijsabonnementen naar de scholen in Friesland. Dat is een plezierige klus, alleen al vanwege de enthousiaste en dankbare reacties van de docenten. Van twee docenten werd ik nog extra geattendeerd op 'hun' diploma-uitreiking. Een docent bestelde eenmalig een extra prijsboek vanwege buitengewone prestaties van drie leerlingen en ik vernam gisteren van een docent dat twee lokale kranten aandacht besteden aan de uitreiking van de prijsboeken, waaronder deze krant.

Het is goed om zo te vernemen dat de eeuwenoude traditie nog niks van haar glans heeft verloren.

Meer weten?
- interessant artikel over de geschiedenis van de prijsboeken

Muze op Maandag: boerse Bataven en blondjes

De Bataven verslaan de Romeinen bij de Rijn (Otto van Veen, 1612)
(Rijksmuseum, Amsterdam) Bron: Wikimedia Commons

Van 1 juli tot en met 18 september is in het Koninklijk Paleis Amsterdam de tentoonstelling 'Opstand als opdracht. Flinck, Ovens, Lievens, Jordaens, De Groot, Bol en Rembrandt in het Paleis’ te zien. De tentoonstelling toont de schilderijenserie over de Bataafse opstand in de bogen van de galerijen van het voormalig Amsterdamse stadhuis. Muze op Maandag zet een aantal feitjes over Bataven op een rij.

Natuurlijk, we kennen allemaal de Bataven als die dappere Germanen die in 69 en 70 n. Chr. in opstand komen tegen de Romeinen. De Bataven deden dienst in het Romeinse leger. De oudste vermelding van een Bataaf uit een bron rechtsreeks uit de oudheid (zoals een grafschrift, brief, of schrijfplankje) is zo'n Bataafse soldaat Miunnio, die als een van de getuigen de akte van geldlening van het schrijfplankje van Tolsum heeft ondertekend in 29 n. Chr.  Minder bekend is wellicht dat de Bataven ook deel uitmaakten van de keizerlijke wacht in Rome.

De Bataven waren uitstekende ruiters en zwemmers. De Romeinse geschiedschrijver Tacitus (ca. 54 - ca. 117), onze enige bron voor de Batavenopstand, verwoordt het zo in zijn werk Historiën (4.12.3):

Ook in hun thuisgebied beschikten ze (dat is: Bataven)over uitgelezen cavalerie met een opvallende bedrevenheid in zwemmen. Zodoende konden zij in gesloten afdelingen en met behoud van wapens en paarden de Rijn oversteken.

In Rome stonden de Bataven bekend om hun rode haar. Martialis (ca. 40 - 102), dichter van epigrammen, schreef een tweeregelig gedichtje (14.176) dat diende als bijschrift bij een uit klei vervaardigde Batavenkop:

Germaans masker
Ik ben de scherts van een pottenbakker, ik, masker van een Bataaf met rood haar.
Een jongen vreest het gezicht waar jij om lacht

Echter, blonde Bataven komen we ook tegen. De Romeinse eposdichter Silius Italicus (25/ 26 - 101) omschrijft in zijn epos Punica de Bataaf als 'de goudharige Bataaf' (3.608).

Boers waren de Bataven ook. In een ander gedicht van de eerder genoemde Martialis komt de uitdrukking 'een Bataafs oor hebben', hetgeen zoiets betekende als 'boers en onbeschaafd zijn' (6.82.6).

Over de leider van de Bataven in de opstand, Julius Civilis, schrijft Tacitus dat hij 'slimmer dan de meeste barbaren' was (Hist. 4.13). En daar kunnen we mee thuiskomen, niet waar?

Meer weten?
- een aanrader is het boek De Bataven: verhalen van een verdwenen volk onder redactie van L.J.F. Swinkels
- kleine bronnenverzameling over Bataven die ik eerder voor Jong Tresoar heb gemaakt

Blogkermis: in een bibliotheek in 2021 ...

Foto: Librarian by Day
Bron: http://www.flickr.com/photos/librarianbyday/3426532334

- Hé, zie je dat?

- Nee. Wat?

- Die bezoeker daar. Hij loopt zo door naar de boekerij.

- Nee toch?

- Ja echt!

- Wat doen we?

- Blijven lachen en knikken, misschien gaat hij daar dan vanzelf weg.

- Wat denk je, hij zou toch niet op zoek zijn naar een boek? Ik bedoel, een boek van papier?

- Ik mag hopen van niet. Dat heb ik al in geen jaren meegemaakt. Maar laten we vooral rustig blijven. Als ik het mij goed herinner, bestaat er een protocol voor als er een bezoeker in de boekerij is. Momentje ...

- En als hij straks ook nog een vraag gaat stellen over een boek?

- Ja ja, ik ben al aan het zoeken op mijn touchscreen bureaublad.

- En als hij straks ook nog een boek wil lenen?

- Lenen? Doe niet zo idioot. Boeken download je toch gewoon. Dat weet toch iedereen. Tss. Wie komt er nu in de bibliotheek om een boek te lenen. Als je nu een bibliotheek bezoekt om bijvoorbeeld een lezing bij te wonen of een expositie te zien, om mensen te ontmoeten in het leescafé, of om je te laten gidsen en coachen door al die informatie die nu zo voorhanden is, ja, natuurlijk. Maar een boek lenen?! Maar waar is dat protocol nu?

- En als hij nu een heel oud boek wil aanvragen en inzien?

- Oude boeken zijn allemaal gedigitaliseerd. Deze kun je gewoon via Internet raadplegen. Daar heb je zelfs de bibliotheek niet meer voor nodig. Helaas. Over oud papier gesproken, misschien heb ik het protocol wel ergens op papier?

- Eh, niet om het een of ander, maar hij komt onze kant op ...

- Niet in deze la ... Misschien helemaal onderin de kast ... Nee, ehm ...

- ... met een boek in zijn handen ...

- Het moet er toch zijn. Als ik maar eens wist waar ...

- ... en met een bibliotheekpasje!

- Gevonden! Onderin de papierbak naast die doos met afgeschreven e-readers. Ha, ik wist wel dat het er was.

- Schiet op!

- Even kijken. Lastig dat zoeken, zo zonder zoekfunctie: boeken uitlenen, boeken uitlenen, boeken uitlenen. HET STAAT ER NIET OP!

- Goedemiddag allebei. U werkt hier? Mooi. Ziet u, ik kom hier dit boek ...
- Ja???
- ... terugbrengen. Ik vond het op zolder. Er zat ook een pasje bij en een bonnetje in. Volgens de datum op het bonnetje had het boek al op 30 juni 2011 teruggebracht moeten worden. U beiden zult het boek wel erg gemist hebben in uw bibliotheek. Prettige dag verder.

Meer weten?
- dit is een bijdrage (met een knipoog) aan de blogkermis van het blog De Informatiemakelaar over de toekomst van de bibliotheek