Lamme hand

Oudste handschrift uit de collectie van Tresoar
Aulus Gellius, Attische Nachten, ca. 836 (Fulda)
Foto: Tresoar

Dat had ik 'vroeger' nogal eens: een lamme hand. Van veel schrijven. Notulen van vergaderingen, collegedictaten, studieopdrachten, huiswerk, het kon niet op. Schijven tot je pols er pijn van deed. Was je even blij als je je pen kon neerleggen.

Tegenwoordig heb ik geen lamme handen meer. Sterker nog, ik merk al een poosje dat het schrijven niet meer zo netjes gaat als ik dat graag zou willen. Hoe dit komt? Door het toetsenbord. We doen alles digitaal. Zo, hup de computer in. Heel typisch eigenlijk: sinds de digitale revolutie produceren wij meer teksten dan ooit, maar we schrijven tegelijkertijd minder dan ooit.

In de Middeleeuwen, toen konden ze pas schrijven. Tresoar herbergt prachtige handschriften, met letters zooo klein, ik schat 3 pts in onze huidige tekstverwerkers?

Zelf vind ik het wel jammer dat mijn handschrift niet meer zo lekker loopt. Jarenlang heb ik mijn handschrift geperfectioneerd tot wat het nu is. Dat begon al op de basisschool. Met een paar klasgenoten was het de 'sport' netjes te schrijven. Eigenlijk heb ik toen opnieuw leren schrijven. Op het voortgezet onderwijs heb ik een aantal letters aangepast, verfijnd. De laatste letter die ik aan mijn handschrift heb toegevoegd, was een hoofdletter 'i'. Lang heb ik naar een 'i' gezocht die paste bij mijn andere letters. Tegen het eind van mijn studie was die er.

Maar nu glijdt het handschrift mij door de vingers. Ik las eens in een interview dat de geïnterviewde zichzelf oplegt elke dag in ieder geval een keer te schrijven. En dat doe ik nu ook. Elke dag. Bij elke aantekening die schrijf, ga ik er goed voor zitten. Het voelt wat stram, de pen wil niet helemaal wat ik wil, maar ik houd vol. Zodat al dat harde werk voor mijn handschrift van vroeger niet verloren gaat.

Einde van de vakantie

Telkens als een vakantie er bijna op zit, moet ik aan deze strip denken (klik op de afbeelding voor een vergroting).

Uit: Bill Watterson, Calvin and Hobbes. Weirdos from another planet,  Warner (1990)

Zucht.

Muze op Maandag: met Latijn het nieuwe jaar in

Cicero

Elk jaar, als de klok net twaalf heeft geslagen, zie je ze over je televisiescherm heen rollen: de beste wensen voor het nieuwe jaar in zo'n beetje alle talen van de wereld. Eén taal ben ik nog niet tegengekomen: het Latijn. En daarom deze keer: de nieuwjaarswensen in goed (potjes)latijn.

Het was in mijn eerste jaar van mijn studie, ik vermoed zo het laatste college voor de kerstvakantie, dat mijn docent Latijn hiermee aankwam. Ik herinner mij dat ik een ieder die ik dat jaar een kerstkaart heb verstuurd, iets als dit heb toegewenst: bonus felix, faustusque annus sit. Ofwel: moge het een goed, gelukkig en voorspoedig jaar zijn. 

Later vernam ik de oorsprong van dit stukje Latijn. Het gaat om een bewerking van een vaste wensformulering. De Romeinen gebruikten veel afkortingen voor standaardformuleringen, zoals in inscripties (H.F.C.: heres faciendum curavit - de erfgenaam heeft ervoor gezorgd dat (de grafsteen) opgericht werd) of in brieven, (S.V.B.E.E.V.: si vales, bene est; ego valeo - als je het goed maakt, is het wel; ik maak het ook goed). En zo is er ook deze formulering: Q.B.F.F.Q.S.: quod bonum, felix, fautumque sit - wat goed, gelukkig en voorspoedig moge zijn.

In de brontekst voor deze uitdrukking is de wens net even iets anders. De uitdrukking komen we tegen bij Cicero (De Divinatio (Over de voorspellingskunst), 1, 45, 102). Cicero schrijft in deze passage dat men in het verleden gewoon was aan het begin van een nieuwe onderneming deze wens uit te spreken: quod bonum, faustum, felix fortunatumque esset - moge de zaak goed, gunstig, gelukkig, en gezegend zijn. 

Dus, als je buiten staat, op nieuwjaarsdag even na twaalf uur, wens je buren eens: bonus, felix, fautusque annus sit. En wacht de reactie af ...

Meer weten? 

- een overzicht van Latijnse afkortingen en uitdrukkingen
- de Latijnse tekst van Cicero, De Divinatione

- de vertaling van Cicero, De Divinatione

Prettige kerstdagen

Heel plezierige kerstdagen toegewenst!

De krant van het jaar nul

Vandaag te koop, de krant van het jaar nul. 2010 jaar te laat? Nee, helemaal niet. Het gaat om een speciale uitgave van nrc.next. De krant is opgesteld alsof hij zou verschenen zijn op vrijdag 24 december van het jaar nul, of beter gezegd, in het jaar dat Gaius Caesar en Lucius Aemilius Paulus consuls waren, met een ruime marge van 50 v. Chr. tot 50 n. Chr. En dat betekent veel (Romeinse) kapitalen, veel verbasteringen van eigennamen van redacteuren en columnisten op -us, en een roze marmeren achtergrond.

De redactie heeft zichtbaar plezier gehad bij het samenstellen van deze krant. Er is een artikel over de RomaLeaks, over de Friezenopstand en een heus interview met Ovidius. Er is een heus caelum (weerbericht), er zijn commendationes (advertenties) en zelfs de sudoko is in Romeinse cijfers uitgevoerd. Ook vaste rubrieken als ludus (sport), oeconomia (economie) en een opiniopagina ontbreken niet. De redactie is niet over een nacht ijs gegaan: verschillende gerenommeerde namen hebben hun medewerking aan deze krant besteed, waaronder oud-historicus Fik Meijer, archeoloog Arjen Bosman, egyptologe Sigrid van Roode en Romeins staatsman en encyclopedist Gaius Plinius Secundus Maior.

Hoofdredacteur Robertus Monsuini (Rob Wijnberg) motiveert in zijn columna next pensat zijn keuze voor deze themakrant met 'Journalistiek wordt wel vaker the first draft of history genoemd. Maar vandaag neemt nrc.next haar taak als geschiedschrijver voor één keer heel serieus: deze krant is namelijk van begin tot eind geschreven in het jaar nul' en sluit af met 'Een leerzame kerstkrant: het is weer eens wat anders dan die jaarlijkse bijlage met het zoveelste kalkoenrecept'.

Ik vind het prachtig, zo'n krant. De krant is informatief, en laat ook zien dat er genoeg overeenkomsten zijn tussen het nieuws van 2010 jaar geleden en de actualiteit van de dag. Een krant als deze, dat moet toch ook een keer kunnen? Maar daar is niet iedereen het met mij eens. Reacties op de website van nrc.next op de hierboven genoemde columna van de hoofdredacteur gaan twee kanten op, variërend van 'HULDE' tot 'Zucht – zonde van het papier' en 'Leuk schoolkrantje vandaag. Zo maakten wij ze vroeger ook'.

Wil je de krant nog kopen? Misschien nog via het krantenrek bij een tankstation, maar natuurlijk ook als digitale download in de app van nrc.next, die op zijn beurt weer is te downloaden via de App Store.

De Week van de Klassieken in beeld

De Week van de Klassieken (13- 24 april 2011: twaalf dagen lang extra aandacht voor de oudheid, en Tresoar doet mee) heeft dit jaar een eigen logo. En de Grote Ken-Je-Klassiekenquiz voor gymnasiumleerlingen uit de vierde en vijfde klas ook. Voor het eerst.

Zo ziet de Week van de Klassieken eruit:

En zo de Grote Ken-Je-Klassiekenquiz:

Ik hoop dat we beide beeldmerken nog veel gaan zien de komende periode.

* Update: 23 december, 16.15 u.: de logo's zijn ontworpen door Uitgeverij Athenaeum. 

Drie weken wachten op antwoord

Foto: Robbert van der Steeg
Bron: http://www.flickr.com/photos/robbie73/4244846566

Dat was in de oudheid heel gewoon. Langer ook trouwens. Toen Alexander de Grote in India een verslag van zijn voortgang naar het thuisfront in Macedonië stuurde, kun je je zelfs wel afvragen of die berichten ooit wel aankwamen. Van India naar Macedonië! Een koerier, per paard, lopend, met de boot. Ongelooflijk.

En hoe vonden legers in de oudheid elkaar op tijd met de primitieve communicatiemiddelen? Maar zij vonden elkaar wel. Germanicus trok in 15 n. Chr. op tegen de Germanen: hij stuurde vanuit Mainz zijn voetvolk naar het noorden, de ruiterij trok via een omweg door het gebied van de Friezen stroomopwaarts de Eems op en Germanicus zelf verplaatste zijn leger per vloot naar het noorden. En toch, tegelijkertijd kwamen zij bij hetzelfde punt (Eems) om de Germanen in de tang te knijpen. En dat zonder email. Of twitter. Of Instant Messaging.

Instant Messaging (chatten): het lijkt mij wel wat voor Tresoar. Eerder berichtte ik al om elkaar minder met email te belasten door te gaan chatten. Een vergadering afspreken per chat. Waarom niet? De accounts liggen klaar, nu we deze cursus volgen. Alleen, en ik probeer de chat intern, het valt mij op dat als ik niet direct maar na een poosje een antwoord krijg op een eerder verstuurd chatbericht, mij dat juist niet zo opvalt. Chatten werkt het best als je op dat moment met elkaar in gesprek bent.

De chat als onderdeel van de virtuele studiezaal lijkt mij prima. Zo kunnen wij onze bezoekers die veelal thuis in de avonduren onderzoek doen, direct verder helpen. Het rapport 'Instant Messaging in Al@din' van Rob Coers is zeker een goed startpunt als Tresoar dit gaat opzetten.

Drie weken wachten op een antwoord hoeft gelukkig niet meer.

En het schrijfplankje van Tolsum dan?

Het onderstaande filmpje kwam ik hier tegen op Nieuwsblog nrcnext. Het is een reclamefilmpje van Motorola in aanloop naar de Consumer Electronics Show. De grootste gadgetbeurs ter wereld. Motorola geeft via een rondleiding in een niet bestaand museum een overzicht van belangrijke tabletten of schrijfplankjes uit de geschiedenis, van kleitabletten tot en met het nieuwste tablet van Motorola zelf.

Als liefhebber van oude en nieuwe schrijfplankjes (ik ben betrokken geweest bij nieuw onderzoek naar tekst en interpretatie van een Fries schrijfplankje uit de Romeinse oudheid) heb ik het filmpje direct bekeken. Vol verwachting. Alleen, ik miste in het filmpje een belangrijk schrijfplankje in dit overzicht: en het schrijfplankje van Tolsum dan? ;-)

Muze op Maandag: Kerstmis met Vergilius

Kerstmis staat voor de deur. Het feest van het nieuwe licht en de geboorte van Jezus van Nazareth. De oudheid speelt een prominente rol in het Kerstfeest. Was het niet vanwege de census van keizer Augustus waardoor Jozef en Maria op weg gingen en Maria uiteindelijk beviel in de stal bij Bethlehem?

Foto: Tresoar

Dan Vergilius. Publius Vergilius Maro (70 - 19 v. Chr.) wordt gezien als DE grote dichter van de Latijnse literatuur. Zijn bekendste werk is de Aeneïs over de terugtocht van Aeneas uit het brandende Troje en de stichting van het (uiteindelijk) Romeinse Rijk. Vergilius debuteerde met de Eclogae (ook Bucolica genoemd), dat tien Herderszangen bevat, geschreven tussen 42 en 39 v. Chr. De bekendste hieruit is de Vierde Ecloga.

Ecloga 4 beschrijft de geboorte van het Kind. Zijn geboorte geldt als signaal voor het aanbreken van een nieuwe Gouden Tijdperk voor de wereld.

Wie heeft Vergilius bedoeld met dit Kind? Vergilius zelf laat het in het midden. Sinds de commentaren van Servius, de beroemde Vergilius commentator uit de oudheid, is er sprake van een (verwacht?) kind van Gaius Asinius Pollio (76 v. Chr. - 4 n. Chr.). Pollio was consul in 40 v. Chr. en heeft veel voor Vergilius betekend. Hij heeft ook gezorgd voor een tijdelijke verzoening (Vrede van Brundisium) in de burgeroorlog tussen Octavianus (de latere keizer Augustus) en zijn kemphaan Marcus Antonius door een huwelijk te arrangeren tussen Marcus Antonius en Octavia, de zus van Octavianus. Zou Vergilius soms hun toekomstige kind hebben bedoeld?

Maar andere interpretaties zijn ook mogelijk, waarvan de Christelijke wel de beroemdste is: de verwachte geboorte van een kind uit een maagd, zoals we die lezen in profetische teksten uit het Oude Testament. Waarbij later ook de parallel werd getrokken naar de geboorte van Jezus van Nazareth, ondanks de chronologische moeilijkheden. Vanaf de vroege Middeleeuwen tot aan de achttiende eeuw was dit het Kind dat Vergilius bedoelde. De mysterieuze sfeer van de Ecloga heeft zeker bijgedragen aan deze Middeleeuwse invulling.

Hoewel we nu niet meer uitgaan van de Christelijke interpretatie, is het toch ook deze interpretatie die steeds weer genoemd wordt als de Vierde Ecloga ter sprake komt. De interpretatie is te mooi om aan voorbij te gaan in deze dagen.

(Wil je Ecloga 4 zelf nalezen? Ik trof deze vertaling met inleiding)

Mobiel te lezen

Foto: mikeleeorg. Bron: http://www.flickr.com/photos/mikeleeorg/1474215318

Wil je graag ook mobiel gelezen worden met je blog? Dit kan nu extra gemakkelijk via deze tip die ik tegenkwam op het blog Mijns Inziens.

Ik loop alvast een beetje vooruit op Ding 16 Mobiel Internet. De smartphones waarop je ook kunt internetten, beschikken noodgedwongen over een klein scherm. Om een website te bekijken, moetje steeds inzoomen op een deel van de website. Dat werkt niet zo handig en daarom komen er steeds meer mobiele versies van websites. Deze websites zijn eenvoudiger in opzet waardoor zij in het kleine scherm van een smartphone of muziekspeler goed af te lezen zijn, zonder dat je steeds hoeft inzoomen. Veel nieuwssites hebben zo'n mobiele (vereenvoudigde) website en ook de cursus 23 Dingen heeft een mobiele versie van zijn website.

Nu is het ook mogelijk je eigen weblog (via Blogger) zo weer te geven dat het prima te lezen is op een smartphone. Het gaat nog om een bèta versie die je alleen in de proeftuin van Blogger (Blogger in Draft) kunt instellen. Zo doe je dat. Log in via Blogger in Draft in plaats van de reguliere Blogger. Ga naar instellingen, tabblad 'E-mail en Google Mobile' en kies 'ja' bij 'Mobile sjablonen weergeven' en vervolgens 'instellingen opslaan'.

Wil je meer weten over Blogger in Draft? Kijk op het speciale Blogger in Draft weblog.

In de wolken

Ik ben in de wolken. Helemaal. Letterlijk en figuurlijk. Ik zweef ergens rond tussen al die andere enen en nullen. Waar ik precies ben? Ik weet het niet. Ergens, op een server aan de andere kant van de Oceaan? Het maakt mij niet uit. Met gebruikersnaam en wachtword ben ik weer vertrouwd dichtbij bij de andere documenten op de computer.

Foto: saturnism
Bron: http://www.flickr.com/photos/saturnism/195649679

Google Documenten werkt fantastisch. Ik heb er al verschillende keren meegewerkt en het gaat prima. Het gaat uit van het principe clouding. De bestanden staan niet op je eigen computer, maar zweven ergens rond. In the cloud. Om de bestanden te raadplegen, log je in. Zo beschik je waar je bent, over je eigen documenten. Je kunt samenwerken met anderen binnen dezelfde organisatie of juist met collega's in het land aan een en hetzelfde document. Geen gedoe met verschillende versienummers van documenten. Niks rondmailen. Je kunt exporteren als Word document of als PDF. En zelfs publiceren als een webpagina op het Internet. Wat wil je nog meer?

Eén ding, eigenlijk. Ik krijg de RSSfunctionaliteit niet aan de praat. Het lijkt mij handig om via RSS op de hoogte gehouden te worden als het document gewijzigd is. Maar hoe je dit kunt instellen? Ik heb de online Helpdesk van Google al geraadpleegd. Wie kan mij verder helpen?

De Mac App Store opent op 6 januari

- De wat?

- De Mac App Store. De eerste app store voor desktopcomputers.

- Wacht even. Nu ga je wel snel.

- Apple introduceerde in 2008 de App Store voor de iPhone en iPod Touch. Via deze online winkel kun je heel eenvoudig applicaties kopen, kleine programmaatjes voor op je mobiele apparaat. Het is een enorm succes gebleken. Van 500 apps bij opening van de winkel tot meer dan 300.000 apps nu.
- En hoe werkt dat?
- Je kiest een programma, je klikt op 'installeren', en het programma downloadt zich in je telefoon/ muziekspeler en installeert zich gelijk ook. Betaling geschiedt via een tegoed bij de app store of via je credit card. Is er een update van een door jou gekochte programma beschikbaar, dan krijg je daarvan bericht. Eén klik en de update installeert zich. It's that simple.

- Kan dit alleen op de iPhone of op de iPod?

- En de iPad. Na het grote succes hebben concurrenten hun eigen app stores geopend. De bekendste is de Android App Market voor de smartphones die gebruik maken van het besturingssysteem dat Google heeft ontwikkeld: Android. Er zijn ook app stores voor e-readers.

- Maar wat heeft de Mac hiermee te maken?

- Vanaf 6 januari opent dus de eerste app store voor desktopcomputers, de Mac App Store. Alleen voor computers met het besturingssysteem Mac OS. Geen gehannes met software hier downloaden, dan op je computer daar uitpakken en vervolgens een installatieprocedure doorlopen. Gewoon, klik en klaar. En, je weet zeker dat je geen malware of spyware in huis haalt. Apple controleert alle software voordat die te koop wordt gesteld in de Mac App Store. En dat gold ook al voor de huidige App Store voor mobiele apparaten.

- Hé, maar dat is best wel handig.

- Dat dacht ik.

Ovidius 1.0

Geen gedaanteverwisseling naar 2.0 voor Ovidius, deze keer. Hoe bedoel ik dit?

Morgenmiddag verschijnt de Friese vertalingvan Ovidius' Metamorphoses: Feroarings fan stal van Klaas Bruinsma (Uitgeverij Bornmeer, Leeuwarden). Gert Jan Slagter is verantwoordelijk voor de boekverzorging. Het is werkelijk een prachtig boek geworden. Het boek bevat niet alleen de Metamorphosen, maar is door de vormgeving zelf ook een metamorphose. Een dubbele zelfs.

Gelijk met deze boekpresentatie opent in Tresoar de tentoonstelling Feroarings fan Stal: Ovidius en oare klassikers (Gedaanteverwisselingen: Ovidius en andere klassiekers) door Gert Jan Slagter en Tresoar. De tentoonstelling toont een aantal bijzondere uitgaven van klassieke auteurs uit de collectie van Tresoar samen met de serie Klassiekers van Uitgeverij Steven Sterk en Bornmeer.

Allemaal mooi en aardig, maar toch knaagt er iets bij mij. Al doende met de voorbereidingen van de tentoonstelling is één punt langs mij heen gegaan. En dat zijn de nieuwe media. Te laat in de voorbereidingen drong deze nieuwe uitlaatklep tot mij door. En toen het idee er was (waarom twitteren we niet in dagelijkse tweets een bekende passage uit de Metamorphosen in de nieuwe Friese vertaling als teaser?), was er geen tijd meer om dit plan uit te voeren.

We zitten middenin de cursus 23 Dingen, web 2.0 vliegt ons om de oren, maar het muntje valt nog niet altijd. Kans gemist? Misschien wel. Volgende keer beter.

Drie maanden bloggen voor Nieuwsblog nrc.next?

Dit lijkt mij wel wat voor ons, nu met de cursus 23 Dingen: nieuwsblog nrc.next zoekt blogtalent. Hoofdprijs: drie maanden bloggen voor Nieuwsblog nrc.next. Kijk hier voor de spelregels. O ja, inzenden kan tot eind deze week. Veel succes.

Muze op Maandag: Klassieken in het Fries

Donderdag 16 december wordt de eerste Friese vertaling gepresenteerd van de Metamorphosen van Ovidius door Klaas Bruinsma (Feroarings fan Stal, Leeuwarden Bornmeer 2010). Naar aanleiding hiervan aandacht in 'Muze op Maandag' voor vertaler Klaas Bruinsma en klassiekers in het Fries.

Klaas Bruinsma

Verschillende werken uit de klassieke oudheid zijn in het Fries beschikbaar. De meeste vertalingen zijn van de hand van Klaas Bruinsma. In zijn gymnasiumjaren is Bruinsma begonnen met het vertalen van klassieken uit de wereldliteratuur. Hij vertaalde onder andere tragedies van Sophocles, de Georgica van Vergilius, en meesterwerken uit het (oud)Engels, Frans en Spaans.

In 2004 verscheen Bruinsma's levenswerk: de vertaling van de Ilias en Odyssee van Homerus. Hierover schreef dichter-classicus Piet Gerbrandy in de Volkskrant: 'Je zou zonder veel overdrijving kunnen zeggen dat een literatuur pas volwassen is wanneer ze Homêros vertaald, verwerkt en achter zich gelaten heeft.' In 2007 ontving Bruinsma de Zilveren Anjer uit handen van koningin Beatrix voor het Friese erfgoed en de Friese cultuur, in het bijzonder de Friese letteren.

Het onderstaande fragment komt uit de Odyssee. Odysseus is na een schipbreuk aangespoeld op het eiland van de Phaeaken. Daar ziet hij Nausicaä, de dochter van de koning van de Phaeaken, op het strand spelen. Odysseus spreekt haar aan:

     "Eale prinsesse, ik smeek jo! Mar binn' jo goadinne of minkse?

     Binne jo ien fan de goaden, dy't wenje yn 't rom fan de himel?

     Dan hâld ik it foar it neist dat jo wol Artemis binne,

     Zeus grutmachtich syn dochter yn kreazens en stal en statoere.

     Mar binn' jo ien fan de stjerlike minske dy't wenje op 't ierdryk,

     trijeris lokkich moatte jo heit en jo mem mei jo wêze,

     trijeris lokkich jo buorren! Wol wis wurdt harren it herte

     waarm fan in gloede fan blidens omwille fan jo, alle kearen

     dat hja sa'n bloeiende blom it plak fan de dûns yngean sjogge!

     Hy is lywols yn syn herte it lokkichst, fier boppe d'oaren,

     dy't foar syn swiere breidskat iens jo as syn breid nei syn hûs fiert.

     Want ik ha mei de eagen jit nea sa'n wêzen oanskôge,

     noch in man noch in frou, en ik sjoch jo mei ferbjustring."

(Homerus, Odyssee, VI, 149-161; vertaling K. Bruinsma)

Lees hier een interview met Bruinsma naar aanleiding van de toekenning van de Zilveren Anjer (Friesch Dagblad, 6 juni 2007).

Emailen of toch anders?

Om de paar weken heb ik het voornemen minder te gaan emailen en meer te regelen via andere communicatiemiddelen. Hoe meer emails je verstuurt, hoe meer je er ook ontvangt. En we ontvangen er al zo veel.

Foto: DanBrady
Bron: http://www.flickr.com/photos/djbrady/1238664937

We regelen veel via email omdat het zo makkelijk is. Even een mailtje, en klaar. En dat werkt ook heel goed. Zeker ook omdat je bijlagen kunt meesturen. Alleen, we klagen allemaal ook wel eens dat we zoveel emails hebben te beantwoorden. En dat dat zoveel tijd kost. Ik bedoel, bedenk dat elke keer dat je een email verstuurt, je de geadresseerde aan het werk zet en dus (extra) werk bezorgt. Je hoopt natuurlijk snel op een reactie van de ander op jouw email, en daar is het wachten op.

Kan dat ook anders? Ja, ik denk van wel. Voor korte berichten zijn er alternatieven voor email. We zouden wat meer kunnen bellen. Zo deden we dat 'vroeger' ook. Als je een afspraak wilt maken of kort informatie wilt hebben, pak de telefoon. Je hoeft niet zoals bij email te wachten op de door jou gewenste informatie tot de geadresseerde heeft gereageerd: je kunt direct verder.

We kunnen ook gaan chatten. Voor de cursus beschikken we nu allemaal over een Gmail-account. Via dit account kun je heel eenvoudig chatten. In de linkerkolom van je Gmail vind je onder de Postvak IN de chat. In het zoekvenster kun je iemand eenmalig uitnodigen (per email - dat wel), en het chatten is geregeld. Heel makkelijk.

Dat het nog korter en sneller kan, las ik hier (en dan vooral de laatste drie alinea's van het blogbericht). Tegenwoordig zijn er steeds meer mensen die Twitter gebruiken in plaats van email. Twitter heeft net als email de mogelijkheid dat je op elkaars berichten kunt reageren. En het stramien van 140 tekens dwingt je kort en bondig te zijn.

Minder emailen: ik probeer het maar weer eens. Misschien dat het deze keer beter slaagt ...

To blog or not to ...

Foto: naukhel
Bron: http://www.flickr.com/photos/naukhel/403954758

Mijn digitale schrijfplankje heeft een nieuw uiterlijk gekregen. Alweer? Ja. Ik mag graag aandacht besteden aan presentatie en vormgeving. En ik vind het leuk iets nieuws te proberen.

En dat nieuwe is deze keer het uiterlijk van dit blog aanpassen met een template. Na speuren en neuzen in andere blogs en op het Internet kwam ik op deze site die templates (uiterlijk) aanbiedt voor weblogs via Blogger. De site gaat uit van deze bepalingen van Creative Commons. Zolang je je daaraan houdt, kun je probleemloos gebruik maken van de templates. Heb je iets gevonden dat je mooi vindt, download de template, en upload hem vervolgens via je 'dashboard > ontwerpen' van Blogger. Zo makkelijk is het. Wie ook geïnteresseerd is, ik wil wel helpen met installeren.

Gelijk met het oude uiterlijk heb ik ook afscheid genomen van Miunnio, de Bataafse soldaat die voor dit weblog even weer de dienst oppakte. Vanaf vandaag gaat het blog verder onder mijn eigen naam en met een foto van mijzelf. Ik heb een profiel op LinkedIn met naam en foto, maar op mijn eigen blog verschuil ik mij achter Miunnio en een reliëf uit de derde eeuw n. Chr. Dat liep niet met elkaar in de pas. Dus vandaar.

Ook heb ik het cursusblog vrijgegeven voor Google. Ik verwacht dat het blog zo'n beetje morgen wel gevonden is door Google. Ik ben benieuwd wat dit verder oplevert.

Wat na al die veranderingen hetzelfde blijft, is mijn enthousiasme voor het schrijven voor dit blog. Ik beleef hier veel plezier aan en ik hoop dat jij, lezer, dat ook doet. Dus, graag zie ik je terug via het reactieformulier!

Google eBooks en ander eBookwinkels

Interessante ontwikkelingen op het gebied van e-books deze week.

Google heeft afgelopen maandag zijn lang verwachte, eigen e-bookstore geopend: Google eBooks. Google eBooks is een rechtstreekse concurrent voor Amazon (Kindle: niet in Nederland) en Apple iBookstore (nauwelijks in Nederland). Nederlandse titels buiten het publieke domein zijn er nog niet. De al gescande boeken uit Google Books zijn wel beschikbaar.

Het bijzondere aan Google eBooks is dat het gebruik maakt van de techniek die clouding heet. De gebruiker logt in om de e-books te lezen. De gedownloade boeken verschijnen op jouw online boekenplank (mijn Google eBoeken) waarna je de boeken kunt lezen: of online lezen via een in de website ingebouwde e-reader, of overzetten op één van je apparaten (Android, iPhone/ iPod Touch/ iPad) of download omzetten naar een ePub om deze vervolgens op je op e-ink gebaseerde e-reader te plaatsen en lezen. Op deze manier heb je altijd en overal beschikking over je e-books (vergelijk het met het bewaren van je bladwijzers via Delicious).

Maar er zijn meer initiatieven. Half november presenteerden Groep Algemene Uitgevers (GAU) en Koninklijke Boekverkopersbond (KBb) gezamenlijk hun eigen eBoekplatform dat ook uitgaat van lezen in de cloud. Het is een versnelde uitvoering van langer bestaande plannen van GAU en KBb na de eerdere aankondiging van het Centraal Boekhuis dat het een samenwerking met Apple iBookstore was aangegaan. Deze plannen van het CB zijn na kritiek van GAU en KBb in de ijskast gezet. eBoekplatform wordt breed ondersteund door uitgevers en boekhandels.

Tot slot is er het Nederlandse Yindo. Yindo is een online bibliotheek en boekenwinkel waar je boeken kunt lenen, lezen, kopen en downloaden. Net als Google eBooks en eBoekplatform via het principe van clouding.

Laptop van de toekomst?

Dit kwam ik zojuist tegen op dit blog: een laptop met twee aanraakschermen.

Acer Iconia

Aanraaktechnologie maakt een hoge vlucht in elektronica-land. Kassa's, printers, iPods, telefoons, tablets, allemaal werken ze met aanraakschermen. Tablets zoals de Apple iPad en de Samsung Galaxy Tab komen steeds meer in trek. Wat zou je krijgen als je twee van deze tablets aan elkaar bevestigt, moeten ze bij computerbouwer Acer hebben gedacht.

Wel nu, de Acer Iconia. Een laptop met twee aanraakschermen. Het gedeelte waar nu (nog) het toetsenbord zit, is vervangen voor een aanraakscherm. Hiermee kun je een (ouderwets) digitaal toetsenbord oproepen, maar je kunt het onderste deel van de laptop ook voor allerlei andere functies gebruiken. Het is ook mogelijk om een website over de twee schermen te bekijken. Het gebruikelijke scherm voor je is ook een aanraakscherm.

Toekomstmuziek? Helemaal niet. Deze duo laptop wordt in januari in de VS verwacht, en wellicht al eerder in Europa. En de prijs? De verwachting is tussen EUR 1500 en EUR 2000.

Microscopisch bloggen

Sinds een paar maanden twitter ik voor Tresoar. Niet gelijk een bericht per dag, maar om de paar weken een berichtje. Meestal gaat het om aankondigingen van activiteiten van Tresoar, en een enkele keer een berichtje naar aanleiding van de actualiteit van ruim 2000 jaar geleden.

Vóór het moment dat ik voor Tresoar ging twitteren, had ik een heel ander beeld bij Twitter. De bekende verhalen, je kent ze wel: wie is er nu in geïnteresseerd dat de koffiezakjes op zijn en je door weer en wind naar de winkel moet gaan voor nieuwe? Wat moet ik daar mee? Drink dan thee!

Totdat ik ontdekte dat nieuwsberichten ook via Twitter verlopen. Dat werkt via de koppeling van RSS aan Twitter. En dan wordt het een ander verhaal. Ook ben ik eens politici gaan opzoeken (ja, het was verkiezings- en formatietijd), waarna ik zo de Twitter van Tresoar in rolde. En eigenlijk is twitteren best wel leuk. Zoals het achterlaten van berichten, het delen, ook best wel leuk is (zie de 'IN share'-knop voor LinkedIn die ik sinds kort standaard onder elk blogbericht plaats). 

Om een lang verhaal kort te maken: ik zie wel wat in Twitter voor Tresoar. Het is een uitstekend communicatie- en pr-middel, en nog gratis ook. Twitter biedt veel mogelijkheden om bezoekers aan je instituut te binden en deze vervolgens doelgericht te benaderen. Dat kan op meer manieren dan via de aankondiging van een lezing alleen, zoals Tresoar zelf ook al heeft laten zien met de Twicht. Eerder berichtte ik al over de tweets van Alexander de Grote die Alexander de Grote samen met het Allard Pierson Museum verzendt (zie rechterkolom). Ik bedoel, wat je maar kan verzinnen.

En voor Twitter geldt: onderschat het niet. Het is iedere keer een hele toer om onder de 140 tekens inclusief spaties (!) te blijven. Veel leuker is het om precies op 140 uit te komen (hoewel ik net lees dat voor retweet maximaal 120 tekens verstandiger is)! En even ter vergelijking: dit macroblogbericht telt 1952 tekens.

Muze op Maandag: Romeinen en getijden

Deze strip kwam ik al surfend op het Internet tegen:

Zie ook www.foksuk.nl

Ik moest er extra om gniffelen. Het deed mij denken aan twee anekdotes over de Romeinse aanwezigheid in Noord-Nederland. Je moet weten: de Romeinen waren weinig bekend met het fenomeen getijden. In het Middellandse-Zeegebied is er nauwlijks een hoogteverschil door de getijden; in Engeland daarentegen is het grootste verschil tussen eb en vloed. En daar komen de Romeinen nietsvermoedend Noord-Nederland binnen, nu net dat gebied waar de inwoners terpen hebben opgeworpen om zich te beschermen tegen de getijden. Lees mee:

In 12 v. Chr. rukte het Romeinse leger onder aanvoering van Drusus, de stiefzoon van keizer Augustus, op naar het noorden: ‘Na de Rijn te zijn afgezakt tot aan de Oceaan, maakte hij de Friezen tot zijn bondgenoten en viel over het meer het land der Chauken binnen. Daar kwam zijn expeditie in gevaar, want de schepen kwamen door het terugstromen van de Oceaan op het droge te liggen. Hij werd toen gered door de Friezen, die hem met hun infanterie terzijde stonden, en zo kon hij de terugtocht aanvangen’ (Dio, Historiae Romanae 54.32.1-3, vertaling J. Lendering).

De Romeinen trekken zich terug in 15 n. Chr. na het begraven van de doden in het Teutoborgerwoud: 'Voor Vitellius verliep het begin van de mars rustig: de grond was droog of de vloed was niet al te hoog. [...] Het gebied kwam onder water te staan: de zee, het strand, het land, overal dezelfde aanblik, men kon niet zien waar het onveilig was en waar men vaste grond onder de voeten had, waar het niet diep was en waar wel. Ze werden omvergegooid door golven, meegesleurd door draaikolken; lastdieren, stukken bagage, ontzielde lichamen dreven rond en botsten tegen elkaar op. [...] Alles en iedereen werd gelijkelijk door het geweld overspoeld. [...] Het werd licht, en er was weer land. [...] Het verhaal ging dat ze verdronken waren. Niemand geloofde dat ze behouden waren, totdat men met eigen ogen zag dat Germanicus en zijn leger terug waren' (Tacitus, Annalen, 1. 70; vertaling M.A. Wes).

Buma Bibliotheek in de Wikipedia

En het is gelukt. Zie maar.

Dit blogbericht bracht mij op het idee. Hierin verwijst Johan naar het lemma over Tresoar in de Nederlandse variant van de Wikipedia. Ik zag dat de Buma Bibliotheek nog geen apart lemma heeft in de Wikipedia. Mooi klusje voor mij, dacht ik toen.

Dus aan de slag. De tekst was al klaar: voor de 23 Dingen Wiki had ik al een lemma geschreven over de Buma Bibliotheek. Vol enthousiasme drukte ik op de rode link in 'De pagina "Buma bibliotheek" aanmaken op deze wiki' in de Wikipedia. Wikipedia vroeg mij vier keer of ik zeker wist of het lemma over de Buma Bibliotheek niet al bestond. Welnu, na nog eens grondig de Wikipedia doorzocht te hebben, kan ik zeggen: het lemma bestaat niet.

Daarna wijst Wikipedia mij op richtlijnen, tips en conventies voor het schrijven van een artikel op Wikipedia. Dit zijn lange lijsten. Heel begrijpelijk natuurlijk. De Wikipedia is uitgegroeid tot een instituut en uniformiteit is hierbij van groot belang. Daarnaast heeft de Wikipedia geprobeerd verschillende functies zo eenvoudig mogelijk te maken. Als je de documentatie wat rustig doorleest, vind je de verschillende codes om het lemma te stroomlijnen en vorm te geven in Wikipedia-huisstijl. En ook hier geldt: vind je iets moois in een ander lemma, één klik op 'bewerken' in dat lemma en je kopieert de code naar je 'eigen' lemma.

En dan: 'Pagina opslaan' (een kleine knop links onder het tekstveld), en daar staat de Buma Bibliotheek in de Wikipedia.

En nu is het tijd het lemma los te laten. Want 'jouw' tekst bestaat niet in de Wikipedia. Ik ben benieuwd hoe het lemma er over een paar maanden uitziet. En, heb je verbeteringen: vul maar aan!

A life on Facebook

Dit filmpje kwam ik een poosje geleden tegen op de nieuwsblog NRC Next. Het filmpje A life on Facebook laat zien hoe het eruit kan zien als je je hele leven op Facebook actief bent geweest.



Dat zou wat zijn: 40 jaar lang op Facebook, afgezien van de vraag of Facebook er dan nog wel is. Zo'n periode van activiteit op Facebook zou het leven voor ons RHC's ook anders kunnen maken. Want in feite schrijf je als Facebook'er je eigen biografie en documenteer je je eigen leven online. Stamboomonderzoek via Facebook? Het zou zo maar kunnen.

Vicipaedia Latina

Ja, die bestaat ook. Een Latijnse versie van de Wikipedia. Deze variant op de Wikipedia is opgericht op 25 mei 2002 en kent inmiddels 47.000 artikelen van 240 actieve gebruikers!

Het is fantastisch om te zien hoe alle begrippen van de 'gewone' Wikipedia zijn vertaald in het Latijn. Zoek je een artikel, dan vul je de zoektermen in bij quaerere, wil je een artikel bewerken, klik op recensere. Aanmelden/ registreren gaat via conventum aperire/ conventum creare dat je terugvindt op de pagina prima (homepage).

De res (artikelen) zijn zoals te verwachten is, in het algemeen kort. Maar een res over een Latijnse of Griekse auteur kan behoorlijk in de pixels lopen. En het is niet alleen oudheid wat de klok slaat. Zo is Frisia ook in verschillende res terug te vinden en heeft computerbouwer Apple een res waar je ook een nexus (link) vindt naar mijn favoriete gadget (iPod touch est nova series machinarum a Apple Inc. creata, quae multos functiones perficit).

De techniek achter de Wikipedia's, de wiki, lijkt mij voor intern gebruik bij Tresoar zeker een goed idee. Maar eerder als iets Tresoarbreed aan de orde is dan bij afzonderlijke projecten. Zo zou een wiki 'projecten en evenementen' met een checklist en ervaringen de huidige checklist mooi uitbreiden. Bij specifieke projecten zie ik meer in het gebruik van Google Docs; het lijkt mij niet nodig om elk project afzonderlijk via een wiki met iedereen te delen. Naar buiten toe zie ik ook mogelijkheden: de sectie Friese schrijvers op de website van Tresoar zou uitstekend met een wiki kunnen.

Ik heb het nog even nagezocht: de Buma Bibliotheek heeft geen eigen res in de Vicipaedia (inmiddels wel in de 23 Dingen Wiki), en ook Tresoar is niet aanwezig. Een mooie taak voor mij, hoor ik je al denken ...

Sinterklaastip

Wie nog (wanhopig?) op zoek is naar een leuk cadeau voor Sinterklaas: ik weet er één:

J. Lendering, A. Bosma, De rand van het Rijk. De Romeinen en de Lage Landen, Athenaeum (2010).

Dit is echt een zeer aanbevelenswaardig boek. Aan de hand van zowel geschreven bronnen als archeologische bronnen uit de oudheid vertellen de auteurs de geschiedenis van de Lage Landen in de Romeinse Oudheid. Het interessante van deze benadering is dat het boek laat zien dat de geschreven en archeologische bronnen elkaar dikwijls tegenspreken. De geschreven bronnen over de Lage Landen staan vol met stereotypen die door de archeologische vondsten op hun beurt weer worden weerlegd. De Lage Landen uit de titel moet je breed opvatten: het boek gaat "ook over de Romeinen - hun vooroordelen inbegrepen", zoals de auteurs in de Inleiding aangeven (blz. 6).

Niet alleen de inhoud van het boek is niet te versmaden, het boek is ook prachtig verzorgd met duidelijke kaarten en goede kleurenillustraties. Mocht het boek je bekend voorkomen, dan klopt dat: het is een herziene en uitgebreide uitgave van Lenderings boek De randen van de aarde: de Romeinen tussen Schelde en Eems (Ambo 2000) dat niet meer leverbaar is en ook antiquarisch moeilijk verkrijgbaar is (en ik kan het weten: ik ben er een paar jaar naar op zoek geweest!).

Kortom, een aanrader!

Jona Lendering is als historicus werkzaam voor Livius Onderwijs en beheert een van 's werelds grootste websites op het gebied van oude geschiedenis.
Arjen Bosman doceert provinciaal Romeinse archeologie aan de Universiteit Gent en is als archeologisch adviseur verbonden aan TML in Woerden. Bosman is werkzaam bij Livius Onderwijs.
 
Lees hier een interview met de beide auteurs.

Boekgegevens
J. Lendering, A. Bosman, De rand van het Rijk. De Romeinen en de Lage Landen, Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep 2010
ISBN 978 90 253 6726 8
336 blz., EUR 34,95