Het Week-van-de-Klassieken Weekoverzicht

Onder de gewelven van het Fries Museum
tijdens het kindercollege in de Week van de Klassieken 

Dat was het dan: de Week van de Klassieken 2012. Tien dagen lang hebben Allard Pierson Museum, Museum Het Valkhof, Rijksmuseum van Oudheden en Tresoar de oudheid extra in het zonnetje gezet aan de hand van het thema Mythologie. De organiserende partners waren natuurlijk niet de enige met activiteiten: gedurende de aanloop naar de Week ontvingen we steeds meer activiteiten voor de Agenda. Daarnaast groeide het aantal partners van de Week ook.

De Week was niet alleen fysiek een doos vol activiteiten, maar ook online was er veel aandacht voor de Week. De Week hield dit jaar voor het eerst zijn eigen blog bij en we hebben ons eigen Twitteraccount (@WeekKlassieken). Daarnaast waren twee online partners bijzonder actief in de Week: Kennislink en Geschiedenis Beleven hebben de Week online omarmd, met prijsvragen, weetjes over mythologie, een tip vijf van activiteiten, interviews en artikelen, een boekenspecial, en nog meer.

Voor mijzelf was de Week een mooie afsluiting van vele maanden voorbereidend werk. Ja natuurlijk, er was het gebruikelijke werk van deadlines die veel te vroeg kwamen, en dagen die soms te weinig uren leken te bevatten, maar als de activiteit eenmaal aan de gang is, ben je dat allang weer vergeten.

Het kindercollege (proefdeelname Museum Jeugd Universiteit) was hierbij voor mij een eye-opener. Samen met (toen nog) conservator Terpencultuur en Middeleeuwen Evert Kramer van het Fries Museum hebben we een uur lang verteld over antieke mythologie en Romeinse godenbeeldjes uit Fries bodem. Het was prachtig om kinderen van acht tot en met twaalf jaar zo enthousiast en leergierig te zien, en hun slimme, ontwapende, en soms aandoenlijke vragen en opmerkingen te proberen te beantwoorden.

Maar goed. Het einde van de Week van 2012 is gelijk het begin van de Week van de Klassieken 2013. Ideeën borrelen op en op kladpapier en met potlood schrijven we de eerste plannen voor volgend jaar. En trouwens, de website van de Week en @WeekKlassieken blijven ook gewoon. Blijf ons volgen!

Muze op Maandag: geklapt driemanschap

Pompeius, Crassus en Caesar

Afgelopen zaterdag is het bestuur over Nederland van het driemanschap (twee partijen en een gedoogpartij) geklapt. De Romeinse oudheid kende ook een driemanschap. Twee zelfs. En beide hebben het niet gehaald. Muze op Maandag verzorgt de politieke analyse van de eerste klapper.

Het eerste driemanschap uit de Romeinse geschiedenis bestaat uit Gnaeus Pompeius Magnus, Gaius Julius Caesar en Marcus Licinius Crassus. De eerste is een bijzonder goede veldheer en politicus, de twee een bijzonder goede, maar vooral ook, eerzuchtige veldheer en politicus en de derde is helemaal geen veldheer en politicus, maar gewoon schatrijk.

In 60 v. Chr. is Pompeius op het hoogtepunt van zijn roem. Alleen, hij maakt een inschattingsfout. Pompeius ontbindt zijn leger waardoor de senaat niet meer zo onder de indruk van hem is en zodoende stemt de senaat tegen door Pompeius gewenste maatregelen. Hij heeft geld nodig om de beloftes aan zijn leger te kunnen uitvoeren en daarmee zijn prestige te handhaven. Crassus heeft dat geld en Pompeius en Crassus sluiten een deal. Zij maken hierbij gebruik van de diensten van de jonge en eerzuchtige politicus Caesar die als consul de maatregelen van Pompeius kan doorvoeren en vervolgens naar Gallië vertrekt. Het eerste driemanschap (of: triumviraat) is geboren.

In 56 v. Chr. werd het driemanschap vernieuwd, ondanks kleinere strubbelingen onderling. Caesar blijft in Gallië om dit te veroveren, Crassus verkast naar het oosten in de hoop op militaire successen, en Pompeius laat het westen voor hem besturen en blijft in Rome. Crassus zou nooit meer terugkomen uit het oosten. Hij komt om in een veldslag, waardoor Pompeius (man van de senaat) en Caesar (man van het volk) steeds meer tegenover elkaar komen te staan.

In 49 v. Chr. barst de bom. De senaat eist dat Caesar zijn leger laat voor wat het is en ambteloos terugkeert naar Rome. Pompeius steunt dit voorstel. Caesar niet. Hij steekt met leger en al het grensriviertje Rubico over tussen de eigen provincie (Gallië) waar hij wel een commando mocht hebben, en Italië waar hij geen commando mocht hebben. 'Alea iacta est', aldus Caesar. En zo is het. Het driemanschap is geklapt en de burgeroorlog is een feit. Drie jaar later trekt Caesar als overwinnaar Rome binnen.

Muze op Dinsdag: Veel succes en veel plezier!

Vanavond opent de Week van de Klassieken met de tweede editie van de Ken-Uw-Klassieken Pubquiz. Zie het als de grote broer van de Grote Ken-Je-Klassiekenquiz voor gymnasiasten waarvan de finale van deze quiz later deze week plaatsvindt. Via Twitter wordt live verslag gedaan van de verrichtingen in de zaal. Volg via hashtag #weekklassieken en #pubquiz. Ik wens de deelnemers veel succes!

En voor de andere activiteiten in de volle agenda van de vijfde editie van de Week van de Klassieken: vanaf vandaag barst het los. Iedereen, veel succes en veel plezier!

Koning Gordius en de laatste voorbereidingen

Een provinciaal-romeinse knoop uit de periode 15 - 250.
Collectie: Rijksmuseum van Oudehden (VF* 963)

Nog een kleine week, en dan begint de Week van de Klassieken (17 - 26 april). Voor de vijfde keer al weer. Ik kan niet voor de andere partners spreken, maar ik denk dat het er bij de partners weinig anders aan toe gaat dan zoals nu bij Tresoar: we knopen in de voorbereiding druk de laatste eindjes aan elkaar.

Wie een blik werpt in Agenda van de Week, ziet dat de Agenda bol staat met activiteiten rond de klassieke oudheid en mythologie. Dat zijn niet alleen activiteiten van de organiserende partners, er zijn sinds de lancering van deze website ook veel activiteiten aangemeld. En zolang in de voorbereiding de losse eindjes van al die activiteiten niet in een onontwarbare, zeg maar gerust Gordiaanse, knoop verwikkeld raken, is er niks aan de hand.

Een Gordiaanse knoop? De eenvoudige boer Gordius reed met zijn vrouw en zoon (de latere koning Midas) op zijn wagen Phrygië binnen net op het moment dat in Phrygië het orakel werd besproken dat had voorspeld dat een koning die zou aankomen op een wagen, een einde zou maken aan de onrusten in het rijk. Gordius werd gelijk tot koning gemaakt. Hij stalde zijn wagen in de tempel van Zeus waarbij hij het juk met een ingewikkelde knoop bevestigde aan een boom. Volgens een orakel zou degene die de knoop wist te ontwarren, heersen over heel Azië. Vaak is geprobeerd de knoop te ontwarren, maar niemand slaagde.

Met zo’n volle Agenda kan het niet anders dan dat we een goede Week van de Klassieken tegemoet gaan. Volgende week dinsdag trappen we af met de Pubquiz in het Rijksmuseum van Oudheden. En die losse eindjes? Was het niet Alexander de Grote die de knoop van Gordius ontwarde door deze heel eenvoudig met zijn zwaard te doorklieven?

(dit blogbericht is eerder gepubliceerd op de website van de Week van de Klassieken)

Muze op Dinsdag: proza van Plato

Plato
Bron: Wikimedia Commons

De Muze van Dinsdag kiest in deze maand van de filosofie voor proza van de Griekse filosoof Plato. In de dialoog Symposium bespreekt Plato zijn visie op de liefde. Twee personen vertellen over een gesprek dat eerder heeft plaats gevonden. De gespreksbijdrage van de komediedichter Aristophanes begint met een beroemde uiteenzetting over de mens. Aristophanes neemt het woord.

Ja, de hik is nu over, maar daar was wel een niesbui voor nodig. Ik verwonder mij erover waarom de interne regeling van het lichaam het soort prikkelingen en geproest als niezen nodig heeft om de hik kwijt te raken; want met het niezen hield de hik inderdaad onmiddellijk op. [...]

Nu zal ik trachten u over deze kracht (van Eros - liefde; HL) te vertellen zodat gij deze kennis op uw beurt aan anderen kunt doorgeven. Welnu, allereerst moet ge dan iets weten over de gedaante van de mens en zijn gevoelens. Want onze allereerste verschijningsvorm als mens was heel anders dan nu. Zo waren er, wat het menselijk geslacht betreft, drie soorten, en niet twee zoals tegenwoordig het mannelijk en het vrouwelijk geslacht. Nee, er bestond ook een derde geslacht dat het gemeenschappelijke van de twee andere in zich droeg. Nu bestaat alleen de naam ervan nog, en de geslachtsvorm zelf is verdwenen. In de oertijd was er dus een man/vrouw-vorm die bestond uit het gemeenschappelijke tussen man en vrouw, zowel in naam als in vorm. Nu kennen wij dat begrip uitsluitend nog als een scheldwoord.

De verschijningsvorm van ieder mens was toen bovendien helemaal rond, want rug en zijde waren cirkelvormig. Ieder mens had vier handen en evenveel benen. Bovendien had hij twee gezichten die geheel identiek waren en op een ronde nek stonden. Maar op de beide gezichten die een tegengestelde kant uitkeken, was één schedel geplaatst. Wel waren er vier oren, twee geslachtsdelen en voorts alle andere organen in hun overeenkomstige verhouding. Het schepsel liep rechtop, net als wij, en kon gaan waar het wilde. En wanneer die mens het op een lopen zette, deed hij dat als een ware acrobaat met gestrekte benen die in een cirkelvormige beweging rond- en rondgingen, en ook zijn armen gebruikte hij zodat hij op acht ledematen steunde die razendsnel rondgingen.

(Plato, Symposium, 189a - 190b; vertaling: School voor filosofie (1984))

Dit mensengeslacht is krachtig en machtig en zweert zelfs samen tegen de goden. Uiteindelijk snijdt oppergod Zeus deze mensen in tweeën en met hulp van Apollo krijgen de twee helften een menselijk aanzien. De nieuwe mensen verlangen weer terug naar hun wederhelft en het is Eros, de zinnelijke liefde, die deze wens weer in vervulling kan brengen.

De glans van Mars

Bronzen beeldje van de god Mars
(collectie: Fries Museum (inv. 123-106))

Gisteren was ik op bezoek bij het Fries Museum. Het Fries Museum en Tresoar organiseren samen het kindercollege Wat deden Romeinse goden in Friesland? in de Week van de Klassieken, op 22 april. Evert Kramer, conservator Terpencultuur en Middeleeuwen van het Fries Museum, ontving mij en nam mij mee in de lift. Naar boven, naar het kantoor, dacht ik. Maar nee, de lift ging naar beneden. 'Kom, ik wil je even wat laten zien'.

De lift stopte. Evert wenkte mij, en daar, om de hoek, stond ik oog in oog met een goudglanzende god Mars. Met zijn helm iets achterover op zijn hoofd en met kleine trekjes van Alexander de Grote in zijn gelaat. Het betrof een replica van een bronzen godenbeeld van de god Mars dat tijdens afgravingen van de terp bij Tolsum was gevonden. Het originele beeldje meet een kleine 20 centimeter, zijn glimmende replica wel drie keer zo veel.

In Friesland is een opvallend groot aantal van dit soort bronzen beeldjes gevonden uit de Romeinse oudheid. Het zijn beeldjes van dierfiguren, een deel van een bronzen hand, en (voor het grootste deel) beeldjes van goden uit de Griekse en Romeinse godenwereld. Zij zijn tussen 5 en 24 centimeter groot en de meeste zijn gewijd aan Mars (oorlogsgod) en Mercurius (beschermgod van handel, verkeer, ambachten en rijkdom) en komen uit de eerste drie eeuwen n. Chr. Vermoedelijk zijn ze door Friese legioensoldaten meegenomen naar huis om in huisaltaren te plaatsen als verbeelding of personificatie van inheemse goden.

We stappen de lift weer in en ditmaal gaan wij wel naar het kantoor, voor een voorbespreking van het kindercollege. De indrukwekkende replica blijft achter. Maar niet voor lang. Want op 22 april tijdens het kindercollege van Fries Museum en Tresoar mag deze Mars in volle glorie stralen.

(dit blogbericht is eerder gepubliceerd op de website van de Week van de Klassieken)

Internetten met de compatibiliteitsweergave

Dat was even schrikken, zondag anderhalve week geleden. Als webredacteur bij het Nederlands Klassiek Verbond (NKV) begeleid ik de ontwikkeling en bouw van de nieuwe website van het NKV. En dat is een machtige klus. De huidige website is vijf jaar geleden gepresenteerd en is, eerlijk gezegd, ingehaald door de tijd. Zo komt het dat we hebben gebouwd (en bouwen) aan een nieuwe website. Eentje met een nieuw uiterlijk, nieuwe functies en meer mogelijkheden.

In een reeks van wat wel lijkt, eindeloos testen van de nieuwe site stuit je steeds weer op wat anders. Zo ook die zondag. Ik demonstreerde de website op een computer die was voorzien van Internet Explorer 9.0. En verhip, sommige functies werkten ineens niet meer. En dat op zes dagen voor de presentatie. Paniek? Nee, maar dat ik er hard om kon lachen, dat ook niet.

Contact met de webbouwer bracht uitkomst. Ik moest voor het raadplegen van de site even de compatibiliteitsweergave van Internet Explorer 9.0 aanzetten.

Pardon. De wat?

De compatibiliteitsweergave. Dat is een heel lang woord (past zo in vierentwintig-letterwoord Lingo) voor een heel klein knopje rechts boven in de adresbalk. Als een gebruiker tijdens het surfen met Internet Explorer 9.0 problemen ondervindt met de weergave van websites, dan dient hij even op dat blauwe knopje te klikken. Die compatibiliteitsweergave.

Hoe het ook zij, het werkte. Ik kon weer opgelucht adem halen. En meteen een alinea toevoegen aan de handleiding bij de nieuwe website die ik aan het schrijven was. De website is afgelopen zaterdag gepresenteerd tijdens de Algemene Ledenvergadering van het NKV. Nieuwsgierig geworden? We werken hard aan de laatste punten voor een lancering in april.

Muze op Maandag: filosofie door beginners

Foto: dr_relling
Bron: http://www.flickr.com/photos/agder/2326545882

April is de maand van de filosofie. Thema van dit jaar is ziel. De westerse filosofie vindt voor een groot deel haar oorsprong bij de denkers uit Griekenland. Muze op Maandag volgt een cursus filosofie door beginners en gaat op zoek naar drie denkers van het eerste uur.

De eerste filosofenschool stond in Milete, een belangrijke productie- en handelsplaats in Ionië (de westkust van het huidige Aziatisch Turkije), midden op het kruispunt tussen het Griekse en Perzische Rijk in. Het woord school moet je in dit verband niet letterlijk nemen. Zie het eerder als een gemene deler van de drie filosofen uit Milete.

Thales (ca. 634 - 546 v. Chr.) is staatsman, geleerde en filosoof. Hij is de eerste die een zonsverduistering voorspelt (585 v. Chr.). Van Thales zijn geen geschriften bewaard gebleven. Voor Thales is water de oerstof: alles komt voort uit water en bestaat uit water. Het water is de ziel van de dingen. Deze laatste stelling is voor Aristoteles voldoende om Thales de eerste natuurfilosoof te noemen. Het belang van Thales is vooral dat hij vragen stelde en niet tevreden was met de antwoorden uit mysteriën van goden.

Stadsgenoot, vriend en leerling van Thales is Anaximander (ca. 610 - 546 v. Chr.). Anaximander is (natuur)filosoof en astronoom. Zo is Anaximander de eerste die verkondigt dat de aarde niet een platte schijf is, maar een trommel in het midden van een bolvormig heelal. En Anaximander is de eerste die een wereldkaart tekent. We weten dat Anaximander veel heeft geschreven waarvan slechts enkele snippers tekst bewaard zijn gebleven. De oerstof volgens Anaximander is 'het onbepaalde' (Klassiek-Grieks: apeiron). Dit apeiron is in alles aanwezig, maar onzichtbaar. En bezield. Hieruit zou alles ontstaan en hierin zou alles weer eindigen.

De derde filosoof uit Milete is Anaximenes (ca. 585 - ... v. Chr.). Anaximenes wordt gezien als de leerling van Anaximander. In latere tijden wordt nog verwezen naar zijn geschriften, maar niks is verder overgeleverd. Anaximenes kiest niet voor het apeiron of water als oerstof, maar combineerde min of meer beide elementen. Voor Anaximenes is lucht de oerstof. Door verdunning van lucht ontstaat vuur, door verdichting water en aarde. Deze veranderingen worden veroorzaakt door de eeuwige beweging in de lucht zelf. Deze oerstof lucht fungeert ook als levensadem van het heelal en daarmee is Anaximenes de eerste die macro- en mikrokosmos met elkaar in verband brengt.