Muze op Maandag: Maecenas

Het is een bekend verhaal: als het aan het kabinet ligt, staan RHC's grote bezuinigingen te wachten. Daarnaast moedigt het kabinetsbeleid bedrijven of prive-initiatieven aan met fiscaal aantrekkelijke regelingen als een mecenas/ maecenas culturele instanties te ondersteunen. Daarom leek mij deze vraag in 'Muze op Maandag' meer dan gerechtvaardigd: wie was nu eigenlijk Maecenas?

Gaius Maecenas (ca. 70 - 8 v. Chr.) was een zeer rijke, politieke adviseur van Octavianus (de latere keizer Augustus). Hij behoorde tot inner circle van Augustus. Hieraan dankte Maecenas ook zijn status; zelf heeft Maecenas nooit een magistraat vervuld en was hij ook niet lid van de Romeinse senaat.

Maecenas presenteert de Artes Liberales aan keizer Augustus
(olieverfschilderij Giovanni Battista Tiepoli (1743))

Maar Maecenas is vooral bekend als de grote culturele weldoener van Rome in de eerste eeuw v. Chr. Hij was patroon van beroemde dichters als Vergilius, Horatius en Propertius. Maecenas voorzag de dichters uit zijn 'cirkel' van ruim levensonderhoud en via zijn nauwe band met keizer Augustus introduceerde hij deze dichters aan het hof van de keizer. In ruil hiervoor deden de Romeinse dichters in hun werk een goed woordje voor het beleid van de keizer. Dit politieke aspect in het werk van de dichters heeft weer bijgedragen tot het legitimeren van de macht van Augustus.

Wie nu nog letterlijk een blik wil werpen op Maecenas' erfenis, kan terecht op de Esquilijn (een van de zeven heuvelen in Rome). Daar zijn nog een paar resten te zien van zijn villa met park. Lang heeft men gedacht dat het om het auditorium van Maecenas heeft gegaan. Tegenwoordig denkt men dat het resten van de eetzaal zijn. Het is in ieder geval op deze plek waar grote namen als Vergilius en Horatius hun nieuwste poëzie voordroegen.

Dus, mocht je in Rome zijn en je staat voor het hek dat jou scheidt van de ruïne, sluit dan je ogen en stel jezelf een ruimte voor: er is bescheiden publiek, Maeceanas zit een stukje apart, een dichter neemt het woord. Luister naar fluisteringen van dichters van lang geleden en hoor hoe één van 'zijn' dichters - Horatius - hem zijn nieuwste versregels voor het eerst laat horen:

Jij vraagt je af wat op de eerste maart
een vrijgezel als ik aan het doen is
met bloemen, een doosje boordevol wierook,
    houtskool op plaggen,

jij, dookneed in elk van beide talen?
Ik had Liber een lekkere maaltijd
en een witte bok gewijd toen een boom mij
    bijna gedood had.

Deze dag zal jaarlijks de dichtgelakte
kurk bevrijden van een amfoor die leerde
rook te drinken tijdens het consulschap
    van Lucius Tullus.

Drink, Maecenas, drink op je vriends gezondheid
menig glaasje, laten lantaarns waken
tot het daglicht en schreeuwende ruzies
    de rust niet verstoren.

Ban je zorgen over Romeinse burgers:
dood is de Dacische bende van Cótison,
Parthen strijden tegen zichzelf, verdeeld
    in rouwvolle tweedracht,

getemd is een oude vijand uit Spanje,
Cantabers geboeid door een late keten,
Scythen willen eindelijk wijken,
    hun bogen ontspannen.

Vergeet nu eens je plicht als politicus,
wees voor het volk niet overbezorgd, grijp blij
de gaven van het huidige uur en laat
    je zorgen maar waaien.

(Horatius, Oden III, 8; vertaling P. Schrijvers)