Muze op Maandag: filosofie door beginners

Foto: dr_relling
Bron: http://www.flickr.com/photos/agder/2326545882

April is de maand van de filosofie. Thema van dit jaar is ziel. De westerse filosofie vindt voor een groot deel haar oorsprong bij de denkers uit Griekenland. Muze op Maandag volgt een cursus filosofie door beginners en gaat op zoek naar drie denkers van het eerste uur.

De eerste filosofenschool stond in Milete, een belangrijke productie- en handelsplaats in Ionië (de westkust van het huidige Aziatisch Turkije), midden op het kruispunt tussen het Griekse en Perzische Rijk in. Het woord school moet je in dit verband niet letterlijk nemen. Zie het eerder als een gemene deler van de drie filosofen uit Milete.

Thales (ca. 634 - 546 v. Chr.) is staatsman, geleerde en filosoof. Hij is de eerste die een zonsverduistering voorspelt (585 v. Chr.). Van Thales zijn geen geschriften bewaard gebleven. Voor Thales is water de oerstof: alles komt voort uit water en bestaat uit water. Het water is de ziel van de dingen. Deze laatste stelling is voor Aristoteles voldoende om Thales de eerste natuurfilosoof te noemen. Het belang van Thales is vooral dat hij vragen stelde en niet tevreden was met de antwoorden uit mysteriën van goden.

Stadsgenoot, vriend en leerling van Thales is Anaximander (ca. 610 - 546 v. Chr.). Anaximander is (natuur)filosoof en astronoom. Zo is Anaximander de eerste die verkondigt dat de aarde niet een platte schijf is, maar een trommel in het midden van een bolvormig heelal. En Anaximander is de eerste die een wereldkaart tekent. We weten dat Anaximander veel heeft geschreven waarvan slechts enkele snippers tekst bewaard zijn gebleven. De oerstof volgens Anaximander is 'het onbepaalde' (Klassiek-Grieks: apeiron). Dit apeiron is in alles aanwezig, maar onzichtbaar. En bezield. Hieruit zou alles ontstaan en hierin zou alles weer eindigen.

De derde filosoof uit Milete is Anaximenes (ca. 585 - ... v. Chr.). Anaximenes wordt gezien als de leerling van Anaximander. In latere tijden wordt nog verwezen naar zijn geschriften, maar niks is verder overgeleverd. Anaximenes kiest niet voor het apeiron of water als oerstof, maar combineerde min of meer beide elementen. Voor Anaximenes is lucht de oerstof. Door verdunning van lucht ontstaat vuur, door verdichting water en aarde. Deze veranderingen worden veroorzaakt door de eeuwige beweging in de lucht zelf. Deze oerstof lucht fungeert ook als levensadem van het heelal en daarmee is Anaximenes de eerste die macro- en mikrokosmos met elkaar in verband brengt.