Muze op Dinsdag: dictators van Rome

Lucius Cornelius Sulla (138 - 78 v. Chr.)
Bron: Wikimedia Commons

Dictators: Noord Korea weet er alles van. Het Romeinse Rijk heeft ook een aantal dictators gekend. De Muze van Dinsdag zet een paar van deze alleenheersers van Rome op een rij.

Het vroege Romeinse Rijk was een koninkrijk. De zevende en laatste koning was Tarquinius Superbus ('De Trotse'). Ca. 506 v. Chr. werd hij verdreven, waarna het Romeinse Rijk een republiek werd. Niet langer werd het Rijk bestuurd door een koning voor het leven, maar door twee consuls die voor een jaar werden gekozen. Vanaf dat moment was Rome bijzonder allergisch voor de titel rex ('koning').

Deze staatsvorm (republiek) gaat lang goed, totdat het Romeinse Rijk in macht en omvang uit de kluiten begint te groeien. In de eerste eeuw v. Chr. begint het dan echt te rommelen. Er komt een burgeroorlog waarbij Sulla aan het langste eind trekt. In 82 v. Chr. benoemt hij zichzelf tot levenslang dictator. Opmerkelijk genoeg legde hij in 79 v. Chr. zijn functie neer en een jaar later stierf hij.

De volgende alleenheerser in de rij is Julius Caesar. Hij komt zo ongeveer 35 jaar na Sulla als winnaar uit de bus in de burgeroorlog tegen Pompeius de Grote. Waar Sulla vooral de belangen van de aristocratie behartigde, vertegenwoordigde Julius Caesar meer het gewone volk, maar stel je daar niet al te veel van voor. In 45 v. Chr. wordt hij tot dictator voor het leven benoemd, maar een jaar later is het al weer gedaan. Op de Iden van maart (15 maart) 44 v. Chr. wordt Caesar vermoord door Brutus en Cassius.

Na een paar jaren van grote politieke instabiliteit met burgeroorlog grijpt Octavianus in 31 v. Chr. de macht. Het blijft nog onrustig maar in 27 v. Chr. ontvangt Octavianus van de senaat de titel Augustus ('De Verhevene'). Omdat na de koningentijd rex een beladen begrip was, doet Augustus het voorkomen alsof de oude partijen (senaat, consuls) uit de republiek nog steeds de macht in handen hebben, wat natuurlijk niet meer het geval is. Deze periode gaat de geschiedenis in als het principaat.

Met de introductie van de keizers in Rome komt (een vorm van) de republiek niet meer terug in het Romeinse Rijk. Er zijn goede keizers en minder goede, en heel erg slechte. Van 284 n. Chr. voert keizer Diocletianus (keizer 284 - 305) een staatshervorming door waarbij hij definitief een streep haalt door de façade van de republiek (principaat). Het dominaat breekt aan. Deze bestuursvorm zal blijven tot de ondergang van het West-Romeinse Rijk in 476 door 'schurk van Rome' Odoaker.