dinsdag 15 november 2011

Muze op Dinsdag: crisis in het Romeinse Rijk

Bronzen munt met portret van keizer Diocletianus
(foto: Classical Numismatic Group, Inc.; bron: Wikimedia Commons)
Het is (financiĆ«le) crisis in Europa. Komt er een neuro en een zeuro? Krijgen we een Europa van twee snelheden (eurozone en Europese Unie)? Het oude Europa heeft wel eens vaker een crisis meegemaakt. Aan het eind van de derde eeuw n. Chr., bijvoorbeeld. Toen zocht men de oplossing onder andere in staatkundige hervormingen die de voorbode waren van een opsplitsing van het rijk. De Muze van Dinsdag deelt deze hervorming.

Het is tweede helft derde eeuw n. Chr. Het Romeinse Rijk is te groot om goed bestuurd te worden. Delen van het rijk scheiden zich af. Volken van buiten het rijk stormen het juist binnen. In de huidige opzet is het rijk moeilijk te verdedigen. Daarnaast zijn er ook burgeroorlogen, met meer dan vijftig keizers en tegenkeizers in minder dan vijftig jaar. En deze oorlogen kosten geld. Geld dat er niet was in een ongezonde economie. Hervormingen zijn noodzakelijk, niet alleen op het economisch gebied maar op op bestuurlijk gebied.

Keizer Diocletianus (keizer 284 - 305) komt met een pakket maatregelen. Een van deze maatregelen zijn staatskundige hervormingen. Diocletianus benoemt een Augustus voor het oostelijk deel en een voor het westelijk deel van het Romeinse Rijk. Deze Augustus neemt ieder een onderkeizer aan, de Caesar, die het bestuur van een deel van het rijk voor zijn rekening neemt. De Caesaeres zijn de aangewezen opvolgers van de Augusti. Zijn zij eenmaal Augustus, dan kiezen zij weer nieuwe Caesares. Zo ontstaat de tetrarchie, ofwel een 'vierheerserstelstel'. Het rijk wordt niet gesplitst: alle besluiten werden gepresenteerd als afkomstig van alle vier de leiders samen. Het systeem moet een einde maken aan onder andere de vele burgeroorlogen om de troonsopvolging.

Lang heeft deze tetrarchie het niet volgehouden. Op 1 mei 305 kondigen de Augusti Diocletianus en Maximianus hun aftreden aan. Hun Caesares worden de nieuwe Augusti met ieder weer een opvolger. Als in 306 Constantius, de nieuwe Augustus van het westen, komt te overlijden, roepen de troepen van Constantius zijn zoon Constantijn in plaats van de benoemde Caesar uit tot Augustus. Maximianus' zoon Maxentius eist een paar maanden later ook het keizerschap op. Een lange burgeroorlog tussen Constantijn en Maxentius is het gevolg die in 324 in het voordeel van Constantijn wordt beslist.

Constantijn wordt de nieuwe keizer. Hij handhaaft het systeem van het bestuur van het rijk in vier delen en sticht naast Rome een nieuwe hoofdstad: Constantinopel. De eerste tekenen voor een tweedeling van het Romeinse Rijk zijn zichtbaar.

0 reacties: