Muze op Maandag: over vriendschap

Rijk versierd middeleeuws handschrift van
Cicero, De Amicitia uit eind vijftiende eeuw
(foto en collectie Tresoar)

Het is de tweede week van de Boekenweek. Dit jaar is vriendschap het thema. Over vriendschap schreef men in de oudheid ook al. Muze op Maandag maakt vrienden met de bekendste tekst over vriendschap uit de oudheid.

Laelius of Over Vriendschap. Zo heet het boek dat de Romeinse staatsman, redenaar en filosoof Cicero over hetzelfde onderwerp geschreven heeft. Daarmee is Cicero niet de eerste die over vriendschap schrijft. In de Griekse oudheid is ook veel over dit onderwerp geschreven, hoofdzakelijk vanuit de filosofische hoek, maar van die Griekse werken is maar weinig bewaard gebleven.

Een boek over vriendschap dat wel bewaard is gebleven, is het boek van Cicero uit 44 v. Chr. Cicero kent zijn Griekse collega-filosofen en heeft uit hun werk geput voor zijn eigen boek. In zijn werk laat Cicero Gaius Laelius aan het woord. Laelius vertelt over zijn vriendschap met de pas overleden Scipio Africanus of Scipio Minor waarbij hij wordt aangemoedigd door zijn gesprekspartners Quintus Mucius Scaevola en Gaius Fannius. De 'dialoog' speelt af in 129 v. Chr.

Het werk begint met een inleiding waarin Laelius zijn gevoelens voor de pas overleden Scipio Minor beschrijft. Vervolgens geeft Laelius een definitie van vriendschap en de oorsprong van vriendschap. Het grootste gedeelte van het boek bestaat uit concrete voorschriften over vriendschap.

Een definitie van vriendschap volgens Cicero:

Vriendschap is niets anders dan overeenstemming over alle dingen die met goden of mensen te maken hebben, plus liefde en genegenheid. Misschien met uitzondering van wijsheid hebben de onsterfelijke goden de mens niets mooiers gegeven. Sommigen geven de voorkeur aan rijkdom, anderen aan een goede gezondheid, aanmacht of publieke functies, en velen ook aan zinnelijk genot. Dat laatste is iets voor dieren; die eerder genoemde zaken zijn vergankelijk en onzeker, en niet zozeer in onze macht als wel onderhevig aan de grilligheid van het lot. Zij die in de deugd het hoogste goed zien hebben groot gelijk! Juist de deugd brengt vriendschap voort en houdt haar in stand. Zonder deugd kan er helemaal geen vriendschap bestaan.

(Cicero, Vriendschap, 20; vertaling: Rogier van der Wal (2012))

Meer weten?
- Cicero's De Amicitia in de vertaling van Rogier van der Wal is met het oog op de Boekenweek uitgebracht (met dank aan @DolleMens)
- voorpublicatie uit de bovengenoemde vertaling van Rogier van der Wal