Muze op Maandag: de sterke vrouw van Keulen

Julia Agrippina Minor (Römisch-Germanisches Museum - Keulen)

Muze van Maandag heeft een tweedaagse reis gemaakt naar Colonia Claudia Ara Agrippinensium, beter bekend als Keulen. Hoe komt de stad Keulen aan haar naam? En wie was die sterke vrouw van Keulen? Muze op Maandag legt het uit.

Keulen dankt haar naam aan niemand minder Julia Agrippina (Minor) (15 - 59 n. Chr.). Agripinna is stevig geworteld in het Julisch-Claudische huis: zo was zij de zus van keizer Caligula, vrouw van keizer Claudius en moeder van keizer Nero met wie zij naar verluidt de eerste jaren van Nero's keizerschap het Romeinse Rijk bestuurde. Agrippina is geboren op 6 november 15 n. Chr. Haar moeder was Vipsania Agrippina (Maior), de kleindochter van keizer Augustus. Haar vader was de Romeinse veldheer Germanicus.

De geboortestad van Agrippina is Oppidum Ubiorum, de stad van de Germaanse stam de Ubiërs. Nadat de Ubiërs het onderspit delfden tegen Julius Caesar, werden zij door de Romeinse generaal Agrippa in 38 of 19 v. Chr. overgezet van de rechterzijde van de Rijn naar de linker zijde. In 9 v. Chr. krijgt Oppidum Ubiorum een altaar (Ara) voor de keizercultus waarna de naam verandert in Ara Ubiorum. De signalen waren duidelijk: Ara Ubiorum moest gaan dienen bestuurlijk middelpunt van de nieuw op te richten provincie Germania.

In 49 n. Chr. trouwt Agrippina Minor met keizer Claudius. In haar ere stichtte Claudius in Agrippina's geboortestad een kolonie voor de veteranen. Ara Ubiorum verandert in Colonia Claudia Ara Agrippinensium (CCAA): kolonie voor veteranen (Colonia), gesticht tijdens het keizerschap van keizer Claudius (Claudia), met een eigen altaar (Ara), genoemd naar Agrippina (Agrippinensium). Tot in de vijfde eeuw blijft de naam van de stad verbonden met de naam Agrippa, maar daarna verandert de naam geleidelijk in Colonia hetgeen we terug zien in het hedendaagse Cologne en 'ons' Keulen.

In het Keulen van vandaag is geen plek, gebouw of monument dat herinnert aan haar naamgeefster, op een klein stukje straat langs de Rijn na. Wel is Agrippina in het (zeer aan te raden) Römisch-Germanisches Museum in Keulen nadrukkelijk aanwezig met onder andere deze buste (foto boven).