maandag 26 maart 2012

Muze op Maandag: een uurtje meer of minder

Foto: CityGypsy11
Bron: http://www.flickr.com/photos/25477528@N00/5181143856
Afgelopen zondagochtend ging de klok een uur vooruit. De zomertijd is ingetreden. Hoe klokte men in de oudheid? Muze op Maandag zoekt uit waar de klepel hangt.

Voor tijdmeting gebruikt men in de oudheid twee instrumenten. Het meest gangbare instrument is de zon. Om precies te zijn, de zonneklok ('polos') via de zonnewijzer ('gnomon'). Hiervoor is de dag verdeeld in twaalf eenheden, maar daarbij gaat men in het dagelijks leven aanvankelijk niet uit van een vaste eenheid. Een uur is een/ twaalfde deel van de lengte van het daglicht op die plaats. Men kijkt dus niet op een uurtje. De tijd meet je met de schaduw van een aanwijzer op een oppervlakte dat de seizoensuren aangaf.

Volgens de Griekse geschiedschrijver Herodotus werd de zonneklok en de dagindeling van twaalf eenheden in de zesde eeuw v. Chr. in Griekenland geïntroduceerd uit van oorsprong Babylonië. Vanaf de derde eeuw v. Chr. komt de zonneklok echt in opkomst vanwege wiskundige kennis over de schaalverdeling van de uren. Een andere populaire zonneklok uit de periode vóór de derde eeuw ben jezelf: de lengte van je eigen schaduw wordt gebruikt bij een grove schaduwtabel voor tijdsaanduiding. Zonneklokken om mee te nemen zijn er ook, aldus de Romeinse bouwkundige Vitruvius.

Het tweede instrument voor tijdsmeting is de waterklok ('kleps(h)ydra'). Deze klok wordt gebruikt om 's nachts de tijd te meten. De eerste berichten over deze klok in de oudheid dateren de klok in de zesde eeuw v. Chr. Vanaf de vijfde eeuw v. Chr. wordt de waterklok ook in de Atheense rechtbank geïntroduceerd om de spreektijd vast te leggen, waarbij de verdediging minder spreektijd krijgt toebedeeld dan de aanklager.

De tijd wordt gemeten aan de hand van de waterstroom uit een vat. De tijdsmeting is onbetrouwbaar vanwege de moeilijkheid een constante stroom van water te realiseren. Wie dit wel lukt, is Ktesibios. Hij komt in de derde eeuw v. Chr. met een nieuw ontwerp, dat wel een constante stroom van water garandeert. Het exacte ontwerp is niet bekend maar de klok werkte met een vlotter met tegengewichten, wijzers en zelfs geluidssignalen.

0 reacties: