dinsdag 6 maart 2012

Muze op Dinsdag: de oude tabletten van de keizer

Klik of tik op de foto voor een vergroting
(foto: Rama; bron: Wikimedia Commons)
Morgen presenteert Apple de nieuwste versie van hun tablet, de iPad. Tabletten, of liever gezegd, tabulae, hadden de Romeinen ook. De Muze van Dinsdag besteed aandacht aan bekende, Romeinse tabula: de Lyon Tabulae

Deze bronzen tabulae zijn in 1528 gevonden in Lyon. Op de twee tabletten staat een toespraak van keizer Claudius (geboren in Lyon; keizer 41 - 54 n. Chr.) voor de senaat. De tabletten zijn niet compleet. Zij worden nu bewaard in het Gallo-Romeins Museum in Lyon.

Claudius heeft de rede uitgesproken op verzoek van Gallische notabelen. Zij willen toegelaten worden tot de senatorenstand. Deze stand is de hoogste in de Romeinse standenmaatschappij van de keizertijd. Alleen leden van deze senatorenstand kunnen lid worden van de senaat en toegang krijgen tot bepaalde hoge functies. Natuurlijk heeft Claudius succes gehad met zijn pleidooi.

De tabletten vertellen ons over Claudius. Uit bronnen is bekend dat Claudius een grote, persoonlijke interesse in geschiedenis heeft gehad. Daarnaast staat Claudius erom bekend warrig te zijn, en onhandig. De Lyon Tabulae bevestigen dit beeld van de keizer. Claudius noemt uitgebreid voorbeelden uit het verleden om zijn eigen standpunt kracht bij te zetten. En de tekst staat bekend als warrig en omslachtig geformuleerd.

De tabletten zijn ook in een ander opzicht interessant. De toespraak van Claudius is namelijk niet alleen in deze inscriptie overgeleverd maar ook via een passage bij de Romeinse geschiedschrijver Tacitus. Tacitus heeft zijn versie van de toespraak vijftig jaar na het uitspreken van de rede door Claudius op papier gezet. Met de tabletten is het mogelijk over de schouders van Tacitus mee te kijken.

Bij een vergelijking valt op dat Tacitus de rede op inhoud waarheidsgetrouw weergeeft. Maar op gebied van stijl is er wel een verschil. De versie van Tacitus is veel gestileerder dan de oorspronkelijke versie van Claudius. Maar dat maakt de versie van Tacitus niet 'beter'. Het is, in de woorden van prof. dr. M.A. Wes, 'typisch Claudius: hij is handig in zijn onhandigheid en onhandig in zijn handigheid'.

Tot slot, een fragment uit de Lyon Tabula
Het getuigde bepaald van vernieuwing dat mijn oudoom, de tot God verheven Augustus, en mijn oom Tiberius Caesar, wilden dat de gehele bloem overal van de kolonies en de geromaniseerde steden, de bloem dus van de goeden en de rijken, in deze senaat was opgenomen. Maar wat zullen we nu hebben? Is een senator uit Italië dan niet beter dan één uit de provincie? Wanneer ik zover zal zijn dat ik voor dit onderdeel van mijn werk als censor u om uw instemming zal vragen, zal ik u met de feiten aantonen hoe ik daarover denk. Maar ook provinciebewoners mogen naar mijn mening niet afgewezen worden, mits zij tenminste een sieraad kunnen zijn voor de senaat.
(Lyon Tabula, Claudii Caesaris Oratio (CIL XIII, 1668); vertaling: M.A. Wes (1975))

0 reacties: