maandag 22 augustus 2011

Muze op Maandag: de top vijf Romeinse voornamen

Foto: Nick Sherman
Bron: http://www.flickr.com/photos/nicksherman/5864301214
Afgelopen donderdag was het tweehonderd jaar geleden dat Napoleon de achternaam verplicht stelde in Nederland. De Romeinse oudheid kende een eigen systeem van tenaamstelling. Muze op Maandag zoekt het uit en geeft een top vijf van populaire Romeinse voornamen.

Het Romeinse systeem werkte als volgt: praenomen (voornaam), nomen (of: nomen gentile, de naam van geslacht (gens)) en vanaf de eerste eeuw v. Chr. een cognomen (familienaam). Om een van de beroemdste Romeinen er maar bij te halen: Marcus (praenomen), Tullius (nomen gentile), Cicero (cognomen). Maar, zou de vader van Cicero zijn zoon echter hebben aangegeven bij de burgerlijke stand, dan was dit de officiële tenaamstelling voor een vrijgeboren, mannelijke Romeins burger: M. Tullius M. f. Cor. Cicero: Marcus Tullius, zoon (filius) van Marcus, behorend tot de tribus Cornelia.

Oorspronkelijk gebruikten de stammen in het huidige Italië waarschijnlijk één naam bij de naamgeving van personen. Bij de introductie van de geslachtsnaam (nomen gentile) werd deze gevormd naar de naam van de vader met een uitgang op -ius of -ilius. Dus Tullius naar Tullus. In Nederland kennen we dit gebruik ook. Zo rond 700 komt dit systeem van geslachtsnaam in Rome in gebruik. De oude, enkele, namen werden nu de voornamen (praenomina).

Een cognomen was van oorsprong een bijnaam. De adel gebruikte de cognomen om een andere familietak binnen een geslacht mee aan te duiden. Vanaf de late Republiek werd dit wijd verspreid onder de bevolking en weer later verving de cognomen de praenomen. Deze cognomen kon overal vandaan komen: zoals je beroep, of je lang was of gelukkig, of genoemd naar historische of mythologische figuren.

Het bovenstaande geldt alleen voor mannen. Vrouwen hadden in de hoogtijdagen van de Romeinse oudheid geen voornamen. De dochter van Cicero heette Tullia M. f.: Tullia, de dochter (filia) van Marcus. Als de vrouw ging trouwen, veranderde de naam meestal niet mee.

En dan die top vijf van Romeinse voornamen. Ook in de Romeinse oudheid was de ene voornaam (praenomen) populairder dan de andere. In de Late-Republiek waren dat (in alfabetische volgorde) Gaius, Lucius, Marcus, Publius of Quintus en in de keizertijd Tiberius of Titus.

Meer weten?
- de volledige tekst van het decreet van Napoleon (met dank aan @ZeeuwsArchiefED)
- lijst met Romeinse namen en (waar mogelijk) hun betekenissen

0 reacties: