Muze op Maandag: ghostwriter in de Griekse rechtbank

Foto: Stew Dean
Bron: http://www.flickr.com/photos/stewdean/3963054413

De vorige week (en ook vandaag) stond in het teken van een spraakmakend proces in Nederland. Processen voeren konden ze in de oudheid ook. Muze op Maandag bekijkt de (civiele) rechtspraak in de Klassiek-Griekse oudheid.

In het Athene van de vijfde en vierde eeuw v. Chr. ging men uit van juryrechtspraak in volksrechtbanken. Deze burgers namen op vrijwillige basis plaats in de jury. Vanaf de vierde eeuw v. Chr. werd ook gebruik gemaakt van loting welke jury bij welke rechtbank kwam. Dit om te voorkomen dat de uitslag van de rechtszaak door omkoping van tevoren al vaststond. De burgers in de jury kregen voor hun optreden een dagbeloning. Dat was wel nodig ook, want een dag niet werken betekende een dag geen inkomsten.

Iedereen kon een aanklacht indienen: openbare aanklagers of advocaten waren er niet. Ook beroepsjuristen en officiële rechtswetenschap bestonden niet in de klassieke periode. Vrije burgers werden geacht zelf de wetten te kennen. Aanklager en aangeklaagde moesten in eigen persoon verschijnen voor de rechtbank en zelf het woord voeren.

Toch was er hulp voorhanden. De aanklager of aangeklaagde kon een tekstschrijver inhuren. Zo'n schrijver noemen we een logograaf. Deze logograaf ('ghostwriter') schreef namens de persoon die hem inhuurde, de redevoering. Het was zaak dat de logograaf zich zo goed mogelijk kon verplaatsen in de betreffende persoon zodat de persoon zelf geloofwaardig de redevoering die voor hem was geschreven, kon uitspreken. Logografen konden bekendheid genieten door succesvolle zaken na afloop te publiceren.

Een van deze logografen was Lysias (ca. 450 - na 380 v. Chr.). Van Lysias zijn 34 redevoeringen bewaard gebleven waarvan er slechts één door hemzelf is uitgesproken. Bijna al deze redevoeringen zijn gerechtsredes. Lysias stond bekend om zijn inbeeldingsvermogen. De stijl van Lysias is eerder eenvoudig dan verheven en groots. Zijn verteltechniek is beknopt, helder en zeer overtuigend. Hieronder de openingszinnen voor een rechtszaak over een olijfboomstronk:

Vroeger, heren leden van de Raad, dacht ik dat het voor iedereen die dat wilde mogelijk was om door het leiden van een teruggetrokken leven verschoond te blijven van processen en bijbehorende lasten. Maar nu ben ik onverwacht zo overvallen door beschuldigingen en laaghartige valse aanklagers, dat volgens mij - als zoiets tenminste mogelijk is - ook ongeboren kinderen al moeten vrezen voor wat hen te wachten staat. Want door toedoen van dat soort mensen ontstaan er voor iedereen dezelfde riskante situaties: èn voor wie niets verkeerd doet èn voor lieden die heel wat op hun kerfstok hebben.

(Lysias, De zaak van de olijfboomstronk, 7, 1; vertaling: J.A.E. Bons)

Meer weten?
- verzameling pleidooien van Griekse redenaars in vertaling

- een aantal redevoeringen van Lysias in Engelse vertaling in e-book via Project Gutenberg

- Griekse tekst en Engelse vertaling via Perseus Digital Library