Muze op Maandag: leven op straat in het oude Rome

Foto: ryarwood
Bron: http://www.flickr.com/photos/yarwood/29318475/

En dat was niet altijd een pretje. Zo vernemen wij uit klassieke bronnen. Een van deze bronnen is de satiredichter Juvenalis (ca. 60 - 140). Juvenalis heeft een satire gewijd aan het leven en de drukte van alledag in Rome. Natuurlijk, het gaat om een satire. Maar toch. Helemaal uit de lucht komt de beschrijving van Juvenalis natuurlijk ook niet. Aan het woord is Umbricius. Enkele fragmenten:

                                         Nee, ik woon liever

   waar 's nachts geen brand of wat voor vrees dan ook

   de mensen kwelt. Hier roept je buurman "water!"

   en redt zijn boeltje. Zelfs de derde woonlaag

   slaat uit van rook. Maar jij weet niets. Jij bent

   hoog bovenin onder je dakpandak

   vlakbij de regen en de duivennesten

   de laatste prooi der vlammen

Branden waren schering en inslag. De flats van wel zes verdiepingen hoog waren gemaakt van hout en stonden dicht op elkaar. Brandde er een af, dan brandde gelijk een hele wijk plat. In Rome was een aparte brandweerdienst (vigiles; tevens een soort de nachtpolitie) maar hun hoofdtaak was niet om branden te blussen. Kleine branden gingen zij met pompen te lijf maar grote branden kregen een andere aanpak: de vigiles bepaalden razendsnel hoe het vuur zich verspreidde. Daarna hielden zij het vuur binnen de perken door omliggende gebouwen zo snel mogelijk neer te halen en alles wat brandbaar was weg te sleuren. Alleen waren die huiseigenaren het nooit met de vigiles eens wat nu een geschikte plek was om de brand te stoppen ...

                                       Nachtrust is in Rome

   slechts rijkelui gegund. Vandaar die klachten...

   Het wielgeratel in de kronkelstraten

   het schelden van het opgepropt verkeer

   maakt Claudius en elke zeehond wakker.

   [ ... ]

   Zo'n rijkaard (in een draagstoel) - slaap of niet - is altijd eerder,

   maar ik stuit in mijn haast steeds op een horde

   pal voor me uit, en ook van achteren worden

   ze lastig met hun elleboog of staak;

   soms krijg ik planken naar mijn kop of emmers!

   Modder spat tot mijn knieën en hoe vaak

   staat iemand op mijn voet, of boort opeens

   de spijker van een vechtlaars door mijn teen.

   [ ... ]

   En krats daar scheurt een jas

   - pas van de naaister - want er moet een kar door

   met puntig sparrenhout, en daar nog meer

   met pijn boomstammen die vervaarlijk zwiepen.

   Stel dat zo'n wagen met Ligurisch marmer

   gaat kiepen en zijn vracht uitstort op ons!

Het verkeer in Rome was volop drukte inclusief files en verkeersopstoppingen. De straten werden intensief geleefd met marktkooplieden, spelende kinderen, winkelend publiek, forenzen, en (bevoorradings)verkeer. Bedenk ook dat Rome niet ontworpen is volgens een echt stratenplan zoals dat bij veel Griekse steden het geval was. Rome is een steeds verder groeiend geheel van kluwen van straatjes langs enkele grote verkeersaders. Je weg moest je zoeken en je maakte dan gebruik van oriëntatiepunten, zoals tempels, een boom of een gebouw. Boven Rome hing smog en in de stad zelf was het een groot kabaal.

   Maar er dreigt nog meer. Denk maar eens hoe 's nachts

   een dakpan van heel hoog jouw hersenpan

   ontmoeten kan, hoe vaak kapotte kruiken

   het raam uit vliegen en met volle kracht

   de stoep beschadigen. Je bent wel stom

   of heel naief wanneer je gaat dineren

   zonder een testament op zak, want 's avonds

   kan ieder open venster, waar nog licht is,

   je noodlot zijn, als jij daar loopt te lopen.

De straten van Rome waren niet altijd even veilig. Losliggende dakpannen (Ben Hur!), maar ook banditisme of roofovervallen. Echte misdaadbestrijding was er niet. Het bestuur houdt zich bezig met de openbare orde. Wel hebben burgers hun eigen burgermacht. En de sociale controle was erg hoog op in maatschappij waarin het leven zich grotendeels op straat afspeelde.

Umbricius gelooft het allemaal wel en keert de stad de rug toe. Hij wil een nieuw bestaan opbouwen in Cumae, ten noorden van Napels. En hij is niet de enige die Rome ontvlucht. De hang naar eenvoud, een rustig leven op het platteland, stond voor veel inwoners van Rome hoog op het verlanglijstje ...

(Juvenalis, Satire 3; vertaling: M. d'Hane-Scheltema)